Διάσωση δύο βιβλίων – τεκμηρίων: Από τον Άλδο Μανούτιο στην ψηφιακή εποχή!

Δύο εξαιρετικά σπάνια βιβλία του 16ου αιώνα, τα οποία αποτελούν απτά τεκμήρια της σύνδεσης της Κέρκυρας με τον ευρωπαϊκό ανθρωπισμό, συντηρήθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν χάρη στη συνεργασία της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας με το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Πρόκειται για το παλαιότερο έντυπο της συλλογής της Εταιρίας, μια έκδοση του 1513 από τον διάσημο τυπογράφο Άλδο Μανούτιο, και τη «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» του 1546, που φέρουν μοναδικές χειρόγραφες σημειώσεις και είναι πλέον διαθέσιμα για μελέτη και προστατευμένα για το μέλλον.

Σε μια κίνηση κεφαλαιώδους σημασίας για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας ολοκλήρωσε την προστασία και ψηφιοποίηση δύο πολύτιμων παλαιτύπων του 16ου αιώνα. Το έργο, που αποτελεί συνέχεια του προγράμματος προστασίας των σπάνιων εκδόσεων της Εταιρίας, υλοποιήθηκε με την καθοριστική χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση και την τεχνογνωσία της συντηρήτριας χαρτώου υλικού, Ιωαννέτας Παπαβλασοπούλου.

Οι θησαυροί και η μοναδικότητά τους

Στο επίκεντρο του εγχειρήματος βρέθηκαν δύο βιβλία που ξεχωρίζουν όχι μόνο για την παλαιότητά τους, αλλά και για τα μοναδικά χαρακτηριστικά που φέρουν.

Το πρώτο είναι το παλαιότερο έντυπο που διαθέτει η Αναγνωστική Εταιρία: μια συλλογή αρχαίων ελληνικών κειμένων (Ισοκράτης, Γοργίας, Αριστείδης κ.ά.), τυπωμένη στη Βενετία το 1513 από το τυπογραφείο του θρυλικού ουμανιστή Άλδου Μανούτιου. Το αντίτυπο, αν και του λείπουν οι πρώτες σελίδες, καθίσταται μοναδικό από τις πυκνές, χειρόγραφες παρασελίδιες σημειώσεις στα λατινικά και τα ελληνικά, οι οποίες περιλαμβάνουν μεταφράσεις, σχόλια και περιλήψεις του αρχαίου κειμένου, προσφέροντας μια σπάνια ματιά στον τρόπο μελέτης ενός λογίου της εποχής.

Το δεύτερο βιβλίο είναι η «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως, που τυπώθηκε στο Παρίσι τα έτη 1546-1547 από τον εξίσου φημισμένο τυπογράφο Robert Estienne (Robertus Stephanus). Και αυτό το αντίτυπο, από το οποίο επίσης λείπουν οι αρχικές σελίδες, φέρει διάσπαρτες χειρόγραφες σημειώσεις στα λατινικά και τα ελληνικά, με μεταγραφές ονομάτων, μεταφράσεις και σχόλια, καθιστώντας το ένα αντικείμενο μελέτης από μόνο του.

Η διαδικασία και η συνέχεια

Όπως τονίζει η Αναγνωστική Εταιρία, τα δύο αυτά παλαίτυπα δεν είναι απλώς παλιά βιβλία. Αποτελούν εύγλωττα τεκμήρια για την καθοριστική συμβολή των Ελληνικών Γραμμάτων στη διαμόρφωση του νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα, μαρτυρούν την πνευματική ώσμωση της Κέρκυρας με τα μεγάλα κέντρα λογιοσύνης της Δυτικής Ευρώπης κατά την περίοδο της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού.

Οι εργασίες περιλάμβαναν προληπτική συντήρηση, δηλαδή όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να σταματήσει η φθορά από περιβαλλοντικούς και μηχανικούς παράγοντες, καθώς και μικρές επεμβατικές συντηρήσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο. Η παράλληλη ψηφιοποίησή τους διασφαλίζει ότι το περιεχόμενό τους θα είναι προσβάσιμο στους ερευνητές χωρίς να εκτίθεται σε περαιτέρω φθορά το φυσικό αντικείμενο.

Η Διοικητική Επιτροπή της Αναγνωστικής Εταιρίας εξέφρασε τις θερμές ευχαριστίες της προς το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για την ουσιαστική υποστήριξή του, απευθύνοντας προσωπικές ευχαριστίες στον Πρόεδρο του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, τον Κερκυραίο Πέτρο Καλαντζή, για τη μέριμνά του.

Παράλληλα, η Αναγνωστική υπενθυμίζει ότι το πρόγραμμα για τη διάσωση των θησαυρών της συνεχίζεται, καλώντας το κοινό να υποστηρίξει την προσπάθεια μέσω του προγράμματος «υιοθεσίας» σπανίων βιβλίων, αναλαμβάνοντας τα έξοδα συντήρησής τους.

H ανακοίνωση της Αναγνωστικής

Χάρη στη χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση (https://www.latsis-foundation.org/) συνεχίζεται το πρόγραμμα προστασίας και συντήρησης των σπανίων εκδόσεων της Αναγνωστικής Εταιρίας.

Αυτή τη φορά, με τη συνεργασία της συντηρήτριας χαρτώου υλικού Ιωαννέτας Παπαβλασοπούλου, ολοκληρώθηκε η προληπτική συντήρηση (με μικρές επεμβατικές συντηρήσεις, όπου ήταν αναγκαίες) καθώς και η ψηφιοποίηση δύο ιδιαιτέρως σπάνιων παλαιτύπων της Αναγνωστικής Εταιρίας του 16ου αιώνα.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για:

1. το παλαιότερο έντυπο της συλλογής της Αναγνωστικής Εταιρίας, μια έκδοση αρχαίων κειμένων από τον περίφημο τυπογράφο Άλδο Μανούτιο, που τυπώθηκε στη Βενετία, το έτος 1513 και

2. τη «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως, που τυπώθηκε στο Παρίσι, κατά τα έτη 1546 1547, από τον επίσης πολύ γνωστό τυπογράφο Robert Estienne (Robertus Stephanus).

Και τα δύο αυτά παλαίτυπα, όπως και αρκετά άλλα που ανήκουν στις συλλογές της Αναγνωστικής (και αναμένουν τη σειρά τους να συντηρηθούν και να μελετηθούν), αποτελούν μικρά, αλλά απτά και εύγλωττα τεκμήρια της καθοριστικής σημασίας των Ελληνικών Γραμμάτων στη διαμόρφωση του νεότερου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, καθώς και της ώσμωσης της Κέρκυρας με τη λογιοσύνη της Δυτικής Ευρώπης, στα χρόνια της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού.

Η Διοικητική Επιτροπή της Αναγνωστικής Εταιρίας ευχαριστεί θερμά το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για την ουσιαστική υποστήριξή του και προσωπικά τον άξιο Κερκυραίο, κύριο Πέτρο Καλαντζή, Πρόεδρο του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Λάτση, για τη μέριμνά του.

Υπενθυμίζεται ότι η Αναγνωστική Εταιρία έχει οργανώσει ένα πρόγραμμα «υιοθεσίας» σπανίων βιβλίων, δηλαδή ανάληψης των εξόδων συντήρησης και -εφόσον χρειαστεί- ψηφιοποίησής τους. Η διαδικασία περιγράφεται αναλυτικά στον ιστότοπο της Εταιρίας: