Ολοκληρώθηκε στις 9 Μαΐου 2025 η έκθεση με τίτλο «Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος… και βλέποντας απέναντι», στην οποία το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου είχε πολλαπλή συμμετοχή.
Αναλυτικά, η ανακοίνωση του Ιονίου Πανεπιστημίου:
Η έκθεση παρουσιάστηκε στο ιστορικό κτήριο της Ακαδημίας Αθηνών από την 1η Απριλίου έως και την 9η Μαΐου 2025, με τα επίσημα εγκαίνια να τελούνται στις 10 Απριλίου. Υπήρξε δε η πρώτη εκτός Κερκύρας έκθεση ανάλογου μεγέθους, αφιερωμένη στον Ν. Χ. Μάντζαρο. Διοργανωτές ήταν η Ακαδημία Αθηνών και η Ιονική Ακαδημία-1808, οι οποίες είχαν ως στόχο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, να τιμήσουν «τον εθνικό μουσουργό και πρώτο καλλιτεχνικό διευθυντή της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας («Παλαιά», έτος ίδρυσης: 1840) Νικόλαο Μάντζαρο», με αφορμή τα 230 έτη από τη γέννησή του.
Την επιμέλεια και συντονισμό της έκθεσης είχε η κ. Λουίζα Καραπιδάκη (Ακαδημία Αθηνών) και την Επιστημονική Επιτροπή απάρτιζαν οι κ.κ. Χρήστος Ζερεφός (Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών), Ιωάννης Αναστάσιος Μεταξάς (Πρόεδρος της Ιονικής Ακαδημίας 1808), Κώστας Καρδάμης (Μουσικολόγος, Καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου και Διευθυντής του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής) και Βύρων Φιδετζής (Αρχιμουσικός), ενώ επιστημονικοί σύμβουλοί της ήταν η κ. Τένια Ρηγάκου (Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Κερκύρας) και ο Δρ. Νίκος Κουρκουμέλης (μέλος της Ιονικής Ακαδημίας 1808).
Όπως προκύπτει και από τον τίτλο της έκθεσης, βασική θεματική κατεύθυνσή της ήταν η ανάδειξη του Νικόλαου Μάντζαρου, ως μιας πανευρωπαϊκής, διεθνικής και ποικίλων πολιτισμικών αναφορών προσωπικότητας, η οποία έχοντας ως βάση τον επτανησιακό χώρο, βρισκόταν σε συνεχή δημιουργικό διάλογο με τα τεκταινόμενα τόσο στον κυρίως ευρωπαϊκό κόσμο (εκ Δυσμών) όσο και στην αναγεννώμενη Ελλάδα (εξ Ανατολών).
Αυτή η προσέγγιση της ζωής και της δραστηριότητας του συνθέτη αποτελεί, άλλωστε, μια από τις πολλές και καινοτόμες αναθεωρήσεις που επέφερε η έρευνα των τελευταίων 30 ετών εντός του Ιονίου Πανεπιστημίου. Ξεκινώντας από το 1995 και την επίσης αφιερωμένη στον Ν. Χ. Μάντζαρο έκθεση, η οποία υπό τη μουσικολογική επιμέλεια του αείμνηστου Ομότιμου Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, συνθέτη και μουσικολόγου, Χάρη Ξανθουδάκη (1950-2023), έλαβε χώρα στην Κέρκυρα με αφορμή τα 200 έτη από τη γέννησή του μουσουργού. Μέσω της εμβριθούς έρευνας πεδίου που πραγματοποιήθηκε και πραγματοποιείται από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο εντός και κυρίως εκτός Ελλάδος (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία), αναδεικνύεται το γεγονός ότι ο Ν. Χ. Μάντζαρος εδώ και χρόνια δεν είναι απλώς «ο συνθέτης του Εθνικού Ύμνου» ή ένα εύκολο, αλλά κενό περιεχομένου, όνομα, χρήσιμο μόνο σε άσκοπες πρωτοβουλίες εντυπωσιασμού. Αντιθέτως, η έρευνα προοδευτικά αποκάλυψε μια προσωπικότητα πανευρωπαϊκού κύρους, έναν ισότιμο συνομιλητή σε έναν κόσμο που άλλαζε συνεχώς, έναν άνθρωπο που δημιουργούσε με χαρά επάνω στις ποικίλες πολιτισμικές αναφορές της εποχής και του τόπου του και έναν οραματιστή παιδαγωγό με στέρεα γνώση «του απέναντι», ο οποίος μέσω των μαθητών του (ήδη από το 1820) και της δημιουργίας της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας (1840), προσδοκούσε να θέσει τις βάσεις μιας ευρύτερης μουσικής ανάπτυξης.
Οι παραπάνω άξονες όρισαν και τις θεματικές της έκθεσης. Μέσα από 130 εκθέματα αναδείχθηκε ο Μάντζαρος ως μια πανευρωπαϊκή και διεθνική προσωπικότητα του καιρού του, πέρα από περιοριστικούς τοπικισμούς και βολικές βεβαιότητες, από τις ακόλουθες επτά ενότητες:
• Ο Μάντζαρος και το περιβάλλον του
• Τα πρώτα έργα
• Μάντζαρος και Ιταλία
• Μάντζαρος και Σολωμός
• Ο Μάντζαρος παιδαγωγός (διδασκαλία σύνθεσης και διδασκαλία στην Παλαιά Φιλαρμονική)
• Το ώριμο έργο
• Μεταθανάτια πρόσληψη
Οι έξι πρώτες ενότητες εστίασαν στη ζωή και στη δράση του Μάντζαρου όσο ήταν εν ζωή (1795-1872). Σε αυτές εκτέθηκε υλικό του 19ου αιώνα προερχόμενο, όπως αποτυπώνεται και στον κατάλογο της έκθεσης, αποκλειστικά από τους εξής φορείς: το Αρχείο του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού (ΚΕΙΝΕ) της Ακαδημίας Αθηνών, τη Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών, τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, το Αρχείο του Αναστασίου-Ιωάννου Μεταξά – Μαριάτου, τη Συλλογή Σπύρου Γαούτση και την Παλαιά Φιλαρμονική της Κέρκυρας. Οι έξι αυτές ενότητες, λοιπόν, έδωσαν αφορμή να συγκεντρωθεί σε ένα σημείο μοναδικής σημασίας πρωτότυπο αλλά και ψηφιοποιημένο υλικό, το οποίο αναδείκνυε τον Μάντζαρο, ως μια ιδιαίτερης σημασίας επιδραστική διεθνική προσωπικότητα της εποχής του. Ήταν δε από μουσικής απόψεως ιδιαιτέρως σημαντική η συνύπαρξη για πρώτη φορά στον ίδιο χώρο μουσικών χειρογράφων του συνθέτη, προερχόμενων από τις κύριες συλλογές που κατέχουν σήμερά έργα του, δηλαδή εκείνη του Μουσείου Μπενάκη (μετά από δωρεά των απογόνων του συνθέτη τη δεκαετία του 1980) και της Παλαιάς Φιλαρμονικής (την οποία διηύθυνε ο Μάντζαρος από το 1841 έως τον θάνατό του το 1872).
Η αφιερωμένη στη μεταθανάτια πρόσληψη του Μάντζαρου έβδομη ενότητα της έκθεσης είχε ως σκοπό να αναδείξει τους τρόπους με τους οποίους οικοδομήθηκε η δημόσια εικόνα του Μάντζαρου στις πιο σύγχρονες περιόδους, τις φορτισμένες από άλλες κοινωνικό-πολιτικές συνδηλώσεις και προτεραιότητες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πλαίσιο αυτό παρουσίασε η υποενότητα που αφορούσε τη «μετά-μνήμη» του Μάντζαρου κατά τον 20ό και, κυρίως, τον 21ό αιώνα, αφού σε αυτήν εκτέθηκε υλικό από πρόσωπα και φορείς που δημιουργήθηκαν, δημιούργησαν και έδρασαν μετά τον θάνατο του συνθέτη. Συγκεκριμένα, όπως ανέφεραν και οι διοργανωτές της έκθεσης «στην υποενότητα αυτή παρουσιάστηκε υλικό προερχόμενο «από τη Φιλαρμονική Εταιρεία “Μάντζαρος” («Παλαιά», έτος ίδρυσης: 1840), το Φωτογραφικό Αρχείο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κέρκυρας, εικονογραφημένα βιβλία από τη Συλλογή Χρήστου Μοσχανδρέου, το πορτρέτο του Μάντζαρου φιλοτεχνημένο από τον εικαστικό Ανδρέα Κοντέλλη και το συμβολικό έργο του Ηλία Παπαηλιάκη, “Οι παλμοί της καρδίας μου στην απέναντι όχθη”, που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητές της».
Το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του Τμήματος Μουσικών Σποδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, πέρα από τη συμμετοχή του στην επιστημονική επιτροπή της έκθεσης, διέθεσε για τις ανάγκες της και αντίτυπα επιστημονικών εκδόσεών του για τον Ν. Χ. Μάντζαρο, υπογραμμίζοντας τη σημασία της τριακονταετούς συλλογικής ερευνητικής δουλειάς εντός και εκτός Ελλάδος για την επανακάλυψη, αναθεώρηση και τεκμηριωμένη επαναπροσέγγιση της προσωπικότητας και του έργου του μουσουργού μας πέρα από τις βεβαιότητες της «μετα-μνήμης» του.
Το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής επιθυμεί και από τη θέση αυτή να συγχαρεί θερμότατα τους διοργανωτές της έκθεσης, καθώς και να ευχαριστήσει όλους τους συμμετέχοντες σε αυτή, και να ευχηθεί τη συνέχιση τέτοιων ουσιαστικών πρωτοβουλιών που αναδεικνύουν τη σημασία, το εύρος και το χρονικό βάθος του μουσικού πολιτισμού της χώρας μας.
Ευχαριστίες για την ενημέρωση! Ωστόσο αναφέρετε προς το τέλος: “υλικό προερχόμενο «από τη Φιλαρμονική Εταιρεία “Μάντζαρος” («Παλαιά», έτος ίδρυσης: 1840)”.
Θα ήταν εύλογο να διορθώσετε αυτό το λάθος: Άλλη η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας (“Παλαιά”, ιδρ. 1840 από τον Μάντζαρο) και άλλη η Φιλαρμονική Εταιρεία “Μάντζαρος” (ιδρ. 1890, 18 χρόνια μετά τον θάνατο του Μάντζαρου). Γίνεται συχνά αυτό το μπέρδεμα, αλλά μην το συνεχίζετε και εσείς σε ένα κατά τα άλλα έγκυρο άρθρο.
Δείτε εδώ και στο σχετικό μέρος στο αρχικό δελτίο τύπου του Ιονίου: https://ionio.gr/gr/news/32587/