Κων/νος Μανίκας: Ο συγγραφέας που βλέπει τα παραμύθια πίσω από την καθημερινότητα

Από την ψυχολογία του ανθρώπινου νου, στην αλληγορία των παραμυθιών μια συζήτηση για τις ιστορίες που κρύβονται στις πιο απλές στιγμές

Στην «CorfuPress.com» φιλοξενούμε τον Κωνσταντίνο Μανίκα, έναν συγγραφέα που ξέρει να συνδυάζει τον ρεαλισμό της καθημερινότητας με τη μαγεία της φαντασίας. Με το νέο του σπονδυλωτό μυθιστόρημα, «Παραμύθια από ένστικτο», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός, μας προσκαλεί σε έναν κόσμο όπου οι ζωές των ανθρώπων μπλέκονται με τους διαχρονικούς συμβολισμούς των παραμυθιών.

Ο κύριος Μανίκας, γνωστός για την ευαισθησία και την ψυχολογική του προσέγγιση στη γραφή, καταφέρνει να δώσει φωνή σε καθημερινούς χαρακτήρες που παλεύουν με τις προσωπικές τους αλήθειες, ενώ παράλληλα συνομιλούν με τις μνήμες και τις διδαχές του παρελθόντος.

Συνέντευξη στη Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη

Κύριε Μανίκα, στο νέο σας μυθιστόρημα, «Παραμύθια από ένστικτο», συνδυάζετε τον ρεαλισμό της καθημερινότητας με την αλληγορία των παραμυθιών. Πώς αποφασίσατε να συνδέσετε τις ζωές καθημερινών ανθρώπων με τους διαχρονικούς συμβολισμούς των παραμυθιών;

Απ: Τα παραμύθια και ειδικά οι πιο παραδοσιακοί μύθοι συνδέονταν άρρηκτα με την καθημερινότητα των ανθρώπων, καταγράφοντας τις αγωνίες, τις αξίες, τα διλήμματα κάθε εποχής. Θέλοντας λοιπόν να μιλήσω για τα σύγχρονα, κοινωνικά “παραμύθια”, από το διαδίκτυο και τις διαπροσωπικές μάσκες έως τον πολιτικό λόγο, δεν υπήρχε καλύτερο μέσο ανάδειξης τους παρά τοποθετώντας τα μέσα στο πλέγμα της ευρύτερης μυθοπλασίας όπου ανήκουν.

Η διήγηση σας μετακινείται ανάμεσα στην πρωτοπρόσωπη εξομολόγηση και την τριτοπρόσωπη αφήγηση της γιαγιάς. Ήταν αυτή η διπλή οπτική ένα αφηγηματικό ρίσκο για εσάς ή το θεωρήσατε από την αρχή απαραίτητο για να δώσετε βάθος στην ιστορία;

Απ: Το βιβλίο διαθέτει τη δομή που θεωρώ ότι εξυπηρετεί και αντικατοπτρίζει το νοήματα που θέλει να πραγματευτεί. Ξεκινά με τους μονολόγους των βασικών ηρώων, ανάμεσα στους οποίους παρεμβάλλονται τα, αλλιώς ειπωμένα, κλασικά παραμύθια της γιαγιάς. Περνάμε στους διαλόγους ανά δύο των πρωταγωνιστών κι αφού περιηγηθούμε στο ιδιαίτερο παρελθόν της γιαγιάς και τους λόγους που την οδήγησαν να δημιουργήσει τα παραμύθια, καταλήγουμε σε έναν άτυπο μυστικό δείπνο όλων των χαρακτήρων, όπου θα ειπωθούν μεγάλες αλήθειες. Είναι με όλα λόγια, το πέρασμα από την ατομικότητα, στη διαπροσωπική σχέση και τελικά στην κοινωνική διάδραση.

Πολλοί από τους ήρωές σας φαίνεται να αναζητούν τον εαυτό τους μέσα από το χάος της σύγχρονης ζωής. Θεωρείτε ότι τα σύγχρονα «παραμύθια» που διηγούμαστε στους εαυτούς μας, μας βοηθούν να επιβιώσουμε ή μήπως μας παγιδεύουν σε αυταπάτες;

Απ: Τα παραμύθια, με ή χωρίς εισαγωγικά, είναι μια αναγκαιότητα και συχνά λειτουργούν λυτρωτικά. Όμως όταν η επίδραση τους εκτείνεται πολύ πέρα από αυτό αποκτώντας στοιχεία ουσιαστικής υπόστασης και διαμόρφωσης της ζωής μας, τότε παύουν να αποτελούν ένα πρόσκαιρο καταφύγιο και μετατρέπονται σε μια τεράστια παγίδα που σαν “μαύρη τρύπα” απορροφά ενέργεια και ζωτικότητα, αφήνοντας πίσω τους άτομα – ανδρείκελα, που χειραγωγούνται εύκολα και ζουν με πολλαπλές ψευδαισθήσεις.

Στο «Παραμύθια από ένστικτο», είναι σπονδυλωτό, με ιστορίες που μπλέκονται μεταξύ τους. Πώς επιλέγετε ποιοι χαρακτήρες θα πάρουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και ποιοι θα λειτουργήσουν περισσότερο ως παραβολές για την κεντρική πλοκή;

Απ: Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα σχεδόν όλοι οι χαρακτήρες είναι πρωταγωνιστικοί, γι’ αυτό κι ο καθένας αρχικά αυτοπαρουσιάζεται με το δικό του μονόλογο. Πλην ενός, είναι μέλη της ίδιας οικογένειας, κι αυτός ο βασικός κοινωνικός πυρήνας, με τα δικά του μεγάλα ψέματα, δεν θα μπορούσε να σκιαγραφηθεί με ιεραρχικό τρόπο.

Στο «Παραμύθια από ένστικτο», ένας συνεχής διάλογος μεταξύ γενεών, με την γιαγιά να λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Πιστεύετε ότι οι αξίες και τα «μαθήματα» του παρελθόντος μπορούν ακόμη να καθοδηγούν τις νέες γενιές;

Απ: Σε μια περίοδο ατελείωτων ερεθισμάτων και πληροφοριών δεν είναι εύκολη ούτε η διαχείριση, ούτε η διαλογή τους. Και προφανώς ότι έρχεται από το παρελθόν τακτικά προσεγγίζεται με απορριπτικό κι αφοριστικό τρόπο ως αναχρονιστικό. Είναι δεδομένο ότι η εμπειρία διδάσκει κι οφείλουμε να ανατρέχουμε στα διδάγματά της, αρκεί όλο αυτό να μη γίνεται με επιτιμητικό και καθοδηγητικό τρόπο.

Στα προηγούμενα έργα σας, η ψυχολογία και οι προσωπικές αναζητήσεις των χαρακτήρων έπαιξαν κεντρικό ρόλο. Σε ποιο βαθμό οι ήρωές σας στο «Παραμύθια από ένστικτο» καθρεφτίζουν τις δικές σας ανησυχίες και προβληματισμούς;

Απ: Όποιος ισχυριστεί ότι έστω κάποιοι από τους ήρωές του δεν εκφράζουν μια πλευρά του εαυτού του, σίγουρα ψεύδεται. Όταν επιλέγεις να χειριστείς ένα θέμα, είναι αναμενόμενο ότι αυτό προκύπτει από τις σκέψεις και τις αγωνίες σου. Κι ακόμα κι αν αποφύγεις, που έτσι πρέπει, να γίνεις δεκτικός και μονόπλευρος προβάλλοντας τις απόψεις σου, θα υπάρχουν χαρακτήρες που θα βρίσκονται πιο κοντά στα πιστεύω σου και τουλάχιστον θα θέτουν τα ερωτήματα που απασχολούν κι εσένα.

Αν μπορούσατε να συνοψίσετε το «Παραμύθια από ένστικτο» σε μία φράση, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;

Απ: Θα επιλέξω την πρόταση που κλείνει το βιβλίο: Εμείς είμαστε, τελικά, ο μύθος που αρνείται, από θρασύτητα και δειλία, να γίνει πραγματική ιστορία και παραμένει αδρανής και ιδιοτελώς σαγηνευμένη από τον παράπλευρο όλεθρο του παραμυθιού.

Πιστεύετε ότι η δύναμη της λογοτεχνίας μπορεί από μόνη της να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουν τα βιβλία και την ανάγνωση; Ποια είναι η δική σας άποψη;

Απ: Η λογοτεχνία έχει αποδείξει διαχρονικά ότι μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Αυτό όμως που μας απασχολεί στις μέρες μας, ειδικά στην Ελλάδα, είναι η περιορισμένη διείσδυση του βιβλίου.

Το κοινό είναι εξαιρετικά περιορισμένο και χρειάζονται παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες από όλους τους εμπλεκόμενους στο χώρο, ώστε η ανάγνωση να γίνει πιο ελκυστική, πιο προσβάσιμη και γιατί όχι φθηνότερη για όσο το δυνατόν περισσότερους. Εννοείται βέβαια ότι μεγάλο ρόλο παίζει και η εκπαιδευτική διαδικασία και το πώς μαθαίνουν τα παιδιά να μην εκτιμούν τη λογοτεχνία όσο της αξίζει.