Πληρώνουμε για την Υγεία δύο φορές – Μία με φόρους και μία από την τσέπη μας

Ο τρόπος με τον οποίο διοχετεύονται οι πόροι στο σύστημα Υγείας και η απουσία ελέγχων δημιουργούν ανισότητες και στρεβλώσεις.

Η δημόσια χρηματοδότηση για την Υγεία στην Ελλάδα έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, αγγίζοντας τα 12 δισ. ευρώ και προσεγγίζοντας το 6% του ΑΕΠ, που αποτελεί τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο διοχετεύονται οι πόροι στο σύστημα και η απουσία ελέγχων δημιουργούν ανισότητες και στρεβλώσεις. Σημαντικό ποσοστό των δαπανών εξακολουθεί να καλύπτεται από τους ίδιους τους πολίτες, ενώ οι ιδιώτες πάροχοι – όπως διαγνωστικά κέντρα, φαρμακευτικές εταιρείες και ιδιωτικές κλινικές – επιβαρύνονται με επιστροφές χρημάτων προς το Δημόσιο, μέσω του μηχανισμού clawback.

Η συνολική φαρμακευτική δαπάνη προβλέπεται να ξεπεράσει τα 9 δισ. ευρώ το 2026, από 8,4 δισ. ευρώ το 2024. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, υπολογίζεται στα 3,37 δισ. ευρώ για το 2025 και στα 3,53 δισ. ευρώ για το 2026. Οι ασφαλισμένοι θα πρέπει να καταβάλουν 856 εκατ. ευρώ για το 2024 και περισσότερα από 900 εκατ. ευρώ για το 2026 για την αγορά συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Το υπόλοιπο κόστος καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από φαρμακευτικές εταιρείες, μέσω εκπτώσεων και υποχρεωτικών επιστροφών που ανέρχονται σε 4,17 δισ. ευρώ για το 2025 και 4,6 δισ. ευρώ για το 2026.

Ο μηχανισμός clawback δεν αφορά μόνο τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις αλλά εφαρμόζεται ευρύτερα στην υγεία, επιβάλλοντας επιστροφές σε όλους τους συμβεβλημένους παρόχους όταν ο ετήσιος προϋπολογισμός ξεπερνιέται. Στον ΕΟΠΥΥ, το κενό χρηματοδότησης αγγίζει το 25% της συνολικής δαπάνης. Οι πάροχοι καλούνται να απορροφήσουν τη διαφορά, γεγονός που επηρεάζει την εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων. Σε πολλές περιπτώσεις, διαγνωστικά κέντρα αρνούνται να κλείσουν ραντεβού όταν το όριο αποζημίωσης έχει ξεπεραστεί, ακόμη κι αν υπάρχουν παραπεμπτικά.

Οι δαπάνες για εξετάσεις βιολογικού υλικού το 2024 έφτασαν τα 350 εκατ. ευρώ, ενώ ο αντίστοιχος προϋπολογισμός ήταν περίπου 246 εκατ. ευρώ. Η διαφορά καλύφθηκε με clawback ύψους 106 εκατ. ευρώ. Στις μαστογραφίες, η συνολική δαπάνη ήταν 11 εκατ. ευρώ και το clawback 2,2 εκατ. ευρώ. Για αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες, το ποσό των επιστροφών ήταν 27 και 30 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Αντίστοιχα, στα υπερηχογραφήματα, οι δηλωθείσες δαπάνες ανήλθαν στα 60 εκατ. ευρώ, με τις επιστροφές να φτάνουν τα 9 εκατ. ευρώ.

Στις ιδιωτικές κλινικές, το 2024 καταγράφηκαν υποβολές δαπανών ύψους 464 εκατ. ευρώ, ενώ ο προϋπολογισμός περιοριζόταν στα 336 εκατ. ευρώ. Η διαφορά των 128 εκατ. ευρώ καλύφθηκε επίσης μέσω clawback. Σημαντικές επιβαρύνσεις προκύπτουν από τα νοσήλια αλλά και τις υπηρεσίες αποκατάστασης. Οι ιδιωτικές δομές αποκατάστασης αιτήθηκαν 118 εκατ. ευρώ και έλαβαν 75 εκατ., καλούμενες να επιστρέψουν τα υπόλοιπα 43 εκατ. ευρώ.

Ο ΕΟΠΥΥ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου και τις μηνιαίες εκθέσεις, αποζημιώνει δαπάνες της τάξης των 1,6 δισ. ευρώ, ενώ οι ανάγκες ανέρχονται στα 2,1 δισ. ευρώ. Η διαφορά καλύπτεται από τους συμβεβλημένους παρόχους. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εργαστηριακοί γιατροί, με επιστολή τους προς τον Πρωθυπουργό, υπογραμμίζουν ότι το clawback επιβάλλεται χωρίς διαφοροποίηση ανάλογα με τον όγκο ή την αξία των υπηρεσιών και πως η εφαρμογή του οδηγεί σε αδυναμία λειτουργίας εκατοντάδων διαγνωστικών μονάδων, ειδικά στην περιφέρεια.

Παρά το υψηλό clawback το 2024, ο προϋπολογισμός του 2025 προβλέπει ακόμα χαμηλότερα όρια, γεγονός που αναμένεται να επιβαρύνει περαιτέρω τις δομές μέσω νέων ποιοτικών εκπτώσεων (rebates), υπολογιζόμενων στο 20-25%. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν κινδύνους για τη συνέχιση της λειτουργίας πολλών παρόχων που συμμετέχουν στο σύστημα υγείας.

Εν κατακλείδι, για να διασφαλιστεί η δημοσιονομική ευταξία στο σύστημα υγείας και να αντιμετωπιστούν οι στρεβλώσεις στη φαρμακευτική δαπάνη, απαιτείται αναδιάρθρωση του τρόπου χρηματοδότησης με έμφαση στον προγραμματισμό και την προβλεψιμότητα. Η δημόσια δαπάνη πρέπει να ανταποκρίνεται ρεαλιστικά στις ανάγκες, περιορίζοντας την ανάγκη για εκ των υστέρων διορθώσεις και υπερβάσεις. Ο μηχανισμός clawback οφείλει να μετατραπεί από εργαλείο επιβάρυνσης σε μηχανισμό εξορθολογισμού, με κριτήρια ποιότητας, όγκου και αξίας. Παράλληλα, απαιτείται ενίσχυση των ελέγχων, εφαρμογή τεκμηριωμένων κλινικών πρωτοκόλλων και ηλεκτρονική παρακολούθηση της συνταγογράφησης.