2030: Οι ανάγκες ύδρευσης Ελλάδας και Ιονίων

Διαχείριση νερού και τουρισμός: Πώς η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει την πρόκληση της λειψυδρίας. Οι υδατικοί πόροι σε κίνδυνο λόγω τουριστικής ανάπτυξης

Η εξειδικευμένη ιστοσελίδα για ειδήσεις και μελέτες από το χώρο του τουρισμού, tornosnews.gr, δημοσίευσε μία μεγάλη μελέτη για τη λειψυδρία και τον τουρισμό

Η κλιματική αλλαγή, η παρατεταμένη ανομβρία και η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη χωρίς τις κατάλληλες υποδομές συνθέτουν ένα εκρηκτικό πρόβλημα: την αυξανόμενη λειψυδρία, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο. Σε όλη τη χώρα, από τις Κυκλάδες έως τα Ιόνια Νησιά και από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη, ολοένα και περισσότερες περιοχές αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις υδάτινων πόρων, αδυνατώντας να καλύψουν τις ανάγκες τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των επισκεπτών.

Η πρόσφατη έρευνα του Tornos News αναδεικνύει τη δραματική γεωγραφική εξάπλωση του φαινομένου και τις προκλήσεις που θέτει στον τουριστικό τομέα, έναν από τους βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Οι τοπικές αρχές σε νησιά όπως η Μύκονος, η Νάξος και η Κάρπαθος καταφεύγουν σε λύσεις αφαλάτωσης για τη θερινή σεζόν. Στην Κεφαλονιά, το νερό μεταφέρεται με βυτιοφόρα, ενώ σε περιοχές όπως το Παγγαίο και η Βιάννος επιβάλλονται περιορισμοί στην κατανάλωση. Ορισμένα αιτήματα υδροδότησης επιχειρήσεων απορρίπτονται, καταδεικνύοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Η έρευνα αποκαλύπτει σοβαρά κενά σχεδιασμού και ανεπάρκεια υποδομών, υπογραμμίζοντας την ανάγκη μετάβασης σε ένα βιώσιμο μοντέλο διαχείρισης νερού. Η απροετοιμασία της χώρας να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις της τουριστικής περιόδου καθιστά επιτακτική τη λήψη μέτρων για την προστασία των υδατικών πόρων.

Η μελέτη του tornosnews.gr

Τη θερινή κυρίως περίοδο πληθαίνουν οι περιοχές της χώρας που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, καθώς η κλιματική αλλαγή, η ασυνήθιστα παρατεταμένη ανομβρία και η αλματώδης τουριστική ανάπτυξη χωρίς να συνοδεύεται από τις απαραίτητες δημόσιες υποδομές συνθέτουν ένα επικίνδυνο μίγμα: Αυξανόμενη ζήτηση και ταυτόχρονα μειούμενα αποθέματα νερού.
Από τις Κυκλάδες ως το Ιόνιο και από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη, ολοένα και περισσότερες περιοχές εκπέμπουν σήμα κινδύνου για τη βιωσιμότητα του υδατικού τους ισοζυγίου. Ο τουριστικός τομέας, ο οποίος αποτελεί βασικό πυλώνα της εθνικής οικονομίας, έχει τεθεί στο επίκεντρο ενός νέου, οξύτατου προβληματισμού: πώς μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται, όταν οι υποδομές ύδρευσης δεν επαρκούν ούτε για τις βασικές ανάγκες;
Το κοινό νήμα που ενώνει όλες αυτές τις ενδεικτικές περιπτώσεις είναι η επείγουσα ανάγκη για ριζικές αλλαγές στον τρόπο που ο άνθρωπος διαχειρίζεται το νερό. Ενέργειες όπως η απαγόρευση χρήσης ύδρευσης σε πισίνες, η αυστηρή επιτήρηση της άρδευσης, η ενίσχυση της αποθήκευσης και η επιλεκτική παροχή ύδρευσης επιχειρήσεων δεν είναι πια «μέτρα πρόληψης» – είναι η νέα κανονικότητα.
Η έρευνα αναδεικνύει το πόσο απροετοίμαστη είναι η χώρα να ικανοποιήσει τις ανάγκες της τουριστικής αγοράς ενώ υπάρχουν σύγχρονες λύσεις που έχουν υιοθετήσει με επιτυχία ακόμη και πολύ περισσότερο άνυδροι προορισμοί στο εξωτερικό. Αποκαλύπτει τα κενά σχεδιασμού, την ανεπάρκεια κρίσιμων υποδομών και την ανάγκη μετάβασης σε ένα μοντέλο ορθολογικής, βιώσιμης και κοινωνικά δίκαιης διαχείρισης των φυσικών πόρων.
Η διασφάλιση του νερού και κατά συνέπεια του ίδιου του τουρισμού, απαιτεί πλέον τολμηρές πολιτικές επιλογές, ρεαλιστικές επενδύσεις, αλλά και μία πολιτισμική μετατόπιση: να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε το νερό όχι ως αυτονόητο δεδομένο, αλλά ως έναν πολύτιμο και –όλο και περισσότερο– δυσεύρετο πόρο.

Ο ημερήσιος πληθυσμός αιχμής το 2030

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εκτίμηση του ημερήσιου πληθυσμού αιχμής για το έτος 2030, με βάση την περίοδο του Αυγούστου. Ο πληθυσμός αυτός περιλαμβάνει τόσο τους μόνιμους κατοίκους όσο και τους διαμένοντες σε εξοχικές ή δευτερεύουσες κατοικίες, καθώς και τουρίστες που φιλοξενούνται σε ξενοδοχεία και κάμπινγκ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του σχεδίου, ο ημερήσιος πληθυσμός αιχμής υπολογίζεται σε περίπου 13.297.610 άτομα. Η Περιφέρεια Αττικής καταγράφει το μεγαλύτερο νούμερο, με περισσότερα από 4,1 εκατομμύρια άτομα, ενώ ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία με 2,2 εκατομμύρια, η Κρήτη με περίπου 967.000 και το Νότιο Αιγαίο με περισσότερους από 740.000 κατοίκους και επισκέπτες. Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμη και οι λιγότερο πυκνοκατοικημένες Περιφέρειες, όπως η Δυτική Μακεδονία και τα Ιόνια Νησιά, παρουσιάζουν σημαντική πληθυσμιακή επιβάρυνση τους θερινούς μήνες.
Για την εκτίμηση των υδρευτικών αναγκών χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα των αναθεωρημένων Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών, με κύρια παραδοχή την κατανάλωση 250 λίτρων ανά άτομο ημερησίως για τον μόνιμο πληθυσμό και τους διαμένοντες σε εξοχικές κατοικίες, και 400 λίτρων για τους τουρίστες. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό, οι συνολικές ετήσιες υδρευτικές ανάγκες της χώρας το 2030 προβλέπεται να φτάσουν τα 1.080.540.916 κυβικά μέτρα, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το 2021, όπου καταγράφηκαν 1.037.889.105 κυβικά μέτρα.

Πιο πολύ ζητούν οι μόνιμοι!

Το σχέδιο επισημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης – άνω του 90% – προέρχεται από τον μόνιμο πληθυσμό της χώρας, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη για διαρκή και όχι μόνο εποχική επάρκεια υδροδότησης. Παρότι σε πολλές Περιφέρειες υλοποιούνται ήδη έργα για την ενίσχυση της επάρκειας και τη βελτίωση της ποιότητας του πόσιμου νερού, όπως νέα έργα υδροληψίας, αφαλατώσεις, αναβαθμίσεις δικτύων και επεξεργασίας, καθώς και δράσεις για μείωση των διαρροών και εξοικονόμηση ενέργειας, η εικόνα δεν είναι ενιαία.
Το σχέδιο αναγνώριζε ότι η πλειονότητα των παρόχων νερού σε επίπεδο Περιφέρειας δεν διαθέτει ολοκληρωμένα Γενικά Σχέδια Ύδρευσης ή Σχέδια Ασφάλειας Νερού. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται σοβαρή υποστελέχωση των τεχνικών υπηρεσιών, καθώς και απουσία των απαραίτητων μελετών που θα επέτρεπαν τον τεκμηριωμένο προγραμματισμό και την κοστολόγηση των απαιτούμενων έργων για τα επόμενα χρόνια.

Ιόνια, Ήπειρος: Ποια η κατάσταση, ποιες οι προοπτικές

Η εικόνα και οι εκτιμήσεις που καταγράφηκαν, μεταξύ άλλων, στο Επιχειρησιακό Σχέδιο ανά Περιφέρεια, έχουν ως εξής:

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 25.909.985, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 367.404. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 297.918 κάτοικοι και 22.153.289 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, οι υδρευτικές ανάγκες της Περιφέρειας καλύπτονταν στο μεγαλύτερο ποσοστό από Υπόγεια Υδατικά Συστήματα και δευτερευόντως από αφαλατώσεις.
Σε καθεστώς υπερεκμετάλλευσης βρίσκονται αρκετές τουριστικές περιοχές των νησιών, η οποία συνοδεύεται από υφαλμύρινση λόγω διείσδυσης της θάλασσας. Ταυτόχρονα σε πολλά νησιά παρουσιάζεται πρόβλημα ανεπάρκειας υδάτινων πόρων κατά την θερινή περίοδο, οπότε η παρουσία μεγάλου αριθμού επισκεπτών-παραθεριστών αυξάνει πολύ τη ζήτηση πόσιμου ύδατος. Τοπικά επίσης στις παράκτιες ζώνες σημειώνονταν υπεραντλήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα τοπικής μόνο έκτασης υφαλμυρίνσεις στις παράκτιες ζώνες. Σύμφωνα με τα παραπάνω, κρίθηκαν αναγκαία έργα υδροληψίας και εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού και έργα αναβάθμισης και αυτοματοποίησης δικτύων και εγκαταστάσεων.

Περιφέρεια Ηπείρου:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 32.889.398, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 410.121. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 401.119 κάτοικοι και 32.255.403 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, η Περιφέρεια αποτελεί ένα από τα πιο πλεονασματικά διαμερίσματα της χώρας σε ότι αφορά στα αποθέματα νερού λαμβάνοντας υπόψη τις παραμέτρους της μορφολογίας, της γεωλογικής δομής, των υδρογεωλογικών συνθηκών και του υψηλού ετήσιου ύψους κατακρημνισμάτων. Η θέση του διαμερίσματος το ευνοεί από πλευράς ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, αλλά και από πλευράς αποθηκεύσεως σε επιφανειακά και υπόγεια, κυρίως, υδατικά σώματα κατατάσσοντας την στις Περιφέρειες οι οποίες γενικά δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας πόσιμου νερού.
Στην Περιφέρεια οι ανάγκες του πληθυσμού για ύδρευση καλύπτονται κατά κύριο λόγο από Υπόγεια Υδατικά Συστήματα και δευτερευόντως από Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα. Δεν παρατηρήθηκαν προβλήματα υπερεκμετάλλευσης καθώς οι απολήψεις αποτελούν μικρό ποσοστό της ετήσιας φυσικής τροφοδοσίας αυτών, με κάποιες εξαιρέσεις πόλεων που φιλοξενούν μεγαλύτερο αριθμό τουριστών. Σε αυτές τις περιοχές, παρατηρήθηκαν τοπικές υπεραντλήσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα την τοπική υφαλμύρινση της υπόγειας υδροφορίας.

Το Σχέδιο από το οποίο αντλήθηκαν στοιχεία, εκπονήθηκε στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2021–2027 από διϋπουργική ομάδα εργασίας των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υγείας και Εσωτερικών, και εγκρίθηκε από τον Γενικό Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων. Το σχέδιο θέτει το πλαίσιο για την εκτίμηση της επάρκειας και ποιότητας του πόσιμου νερού σε ορίζοντα δεκαετίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του μόνιμου και εποχικού πληθυσμού, καθώς και τις υποδομές και το επίπεδο ετοιμότητας των παρόχων νερού στις Περιφέρειες.

Στα Ιόνια μία από τις πιο προβληματικές περιοχές και οι λύσεις που εφαρμόζει, αλλά και ένα παράδειγμα προς μίμηση!

Αποφάσεις από προορισμούς για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας

Στην Κεφαλονιά, νερό μεταφέρεται με βυτιοφόρα. Σε δήμους όπως του Παγγαίου, της Βιάννου και του Νέστου, τίθενται περιορισμοί στη χρήση νερού, επιβάλλονται πρόστιμα και απορρίπτονται νέα αιτήματα υδροδότησης, ακόμα και από επιχειρήσεις. Σε νησιά όπως η Μύκονος, η Νάξος, η Μήλος, η Κάρπαθος και η Σχοινούσα, οι τοπικές αρχές καταφεύγουν σε λύσεις αφαλάτωσης για να καλύψουν τις ανάγκες της υψηλής σεζόν.

Κεφαλονιά: Διανομή νερού με βυτιοφόρο…

Η Διαδημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης – Αποχέτευσης Δήμων Κεφαλονιάς (ΔΙΑΔ.Ε.Υ.Α.Δ.Κ) αποφάσισε την απ’ ευθείας ανάθεση εργασιών διανομής νερού στη Δημοτική Ενότητα Λειβαθούς του Δήμου Αργοστολίου. ‘Όπως αναφέρεται στην απόφαση, η Δημοτική Ενότητα Λειβαθούς, πλέον των 5.800 μόνιμων κατοίκων, περιλαμβάνει 11 συνολικά Τοπικές Κοινότητες και αποτελεί μία ιδιαίτερα τουριστική περιοχή. Ολόκληρη η Δημοτική Ενότητα υδροδοτείται από επιμέρους εκτεταμένα δίκτυα ύδρευσης που τροφοδοτούνται από πληθώρα ενεργών γεωτρήσεων.

Τα τελευταία χρόνια, με την κλιματική αλλαγή να ενισχύει την εμφάνιση όλο και μεγαλύτερων περιόδων ξηρασίας και την τουριστική περίοδο του νησιού να διαρκεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, κάθε χρόνο, κυρίως κατά τη διάρκεια της θερινής, τουριστικής περιόδου, είτε έπειτα από βλάβη υπάρχουσας υδρογεώτρησης, είτε λόγω αυξημένης ζήτησης σε πόσιμο νερό, παρίσταται απολύτως αναγκαία η μεταφορά πόσιμου νερού στην ανωτέρω Δημοτική Ενότητα, προκειμένου να καλυφθούν πλήρως οι ανάγκες αυτής. Η μεταφορά νερού μέσω κατάλληλου βυτιοφόρου οχήματος, θα γίνεται σε κάθε περίπτωση από τον Κούταβο Αργοστολίου, την κοντινότερη δηλαδή πηγή πλεονάζοντος, πόσιμου νερού.

Ιθάκη: Ένα εξαιρετικό παράδειγμα διαχείρισης νερού

Το νησί της Ιθάκης αποτελεί πρότυπο στη διαχείριση του νερού και είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη που έχει καταφέρει κάτι τέτοιο. Ειδικότερα, η Ιθάκη έλυσε το πρόβλημα της ύδρευσης, καθώς αντιμετώπισε τη λειψυδρία με τις αφαλατώσεις. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο αντιδήμαρχος ύδρευσης κ. Ιωάννης Τρέλλης ανέφερε ότι από το 2021 η Ιθάκη υδροδοτείται 365 ημέρες το χρόνο, 24 ώρες το 24ωρο. Αυτό επιτεύχθηκε βασιζόμενο σε τρεις πυλώνες. Πρώτον, στην παραγωγή του νερού με την προσθήκη δύο καινούριων μονάδων αφαλατώσεων με επιχορήγηση του υπουργείου ναυτιλίας, μία στο Βαθύ και μία στον Σταυρό Ιθάκης, με την κατασκευή 4 καινούριων δεξαμενών, πλην των υπαρχουσών και η παραγωγή είναι 1850 κυβικά την ημέρα, όταν η δυναμικότητα είναι ίδια, έχει επιτευχθεί δηλαδή 100% η παραγωγή. Το καλοκαίρι αποθηκεύεται νερό στις δεξαμενές και τον Ιούλιο και Αύγουστο που η κατανάλωση υπερβαίνει τα παραγόμενα κυβικά, χρησιμοποιούνται τα αποθέματα που υπάρχουν στις δεξαμενές. Αυτό έχει επιτευχθεί επίσης λόγω της καλής συντήρησης του δικτύου ύδρευσης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν διαρροές και όταν υπάρχουν, αντιμετωπίζονται άμεσα, ώστε να μην χάνονται ποσότητες νερού.

Χρηματοδότηση του Υπ. Ναυτιλίας για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας

Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, μέσω της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, ενέκρινε νέα χρηματοδότηση ύψους 150.000 €, με σκοπό την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στον Δήμο Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων.
Η χρηματοδότηση αφορά στην ανόρυξη νέων γεωτρήσεων αλλά και στην αξιοποίηση υφιστάμενων εγκαταστάσεων ύδρευσης, βάσει του αιτήματος που υπέβαλε η Διαδημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Δήμων Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων και Νότιας Κέρκυρας (ΔΙΑΔΕΥΑΚ) για λογαριασμό του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας & Διαποντίων Νήσων, με το από 03.06.2025 έγγραφό της.
Το έργο εντάσσεται στη δράση με κωδικό 2023ΝΑ23300000, στο πλαίσιο του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης 2021–2025 και τιτλοφορείται:«Υδροδότηση άνυδρων νησιών και έργα βελτίωσης υποδομών ύδρευσης των νησιών».
Η δαπάνη, ύψους 150.000 ευρώ θα καταβληθεί σταδιακά, ανάλογα με την πορεία υλοποίησης του έργου και με την υποβολή των απαιτούμενων δικαιολογητικών από τη ΔΙΑΔΕΥΑΚ (συμβάσεις, τιμολόγια, εγκριτικές αποφάσεις κ.λπ.).
Ο Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Βουλευτής Κέρκυρας Στέφανος Γκίκας δήλωσε: Πρόκειται για μία ακόμη ουσιαστική ενίσχυση από τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, που έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά στοχευμένων χρηματοδοτήσεων, τόσο από το Υπουργείο μας, όσο και από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, για την αντιμετώπιση του μείζονος ζητήματος της λειψυδρίας στην ΠΕ Κέρκυρας.