Μπαμπά, εδώ είναι πλατεία ή εστιατόριο;

Αυτή την ερώτηση έκανε τις προάλλες στον μπαμπά της ένα κοριτσάκι, κατηφορίζοντας προς την Πλατεία Δημαρχείου από την πλευρά της πρώην Τράπεζας της Ελλάδος.

Η απορία της μικρής εξέφραζε ένα αίσθημα βαθιάς έκπληξης, σαν να αντίκριζε ένα απροσδόκητο σκηνικό που μπέρδευε την αντίληψή της για το τι είναι πλατεία και τι εστιατόριο.

Ο πατέρας, αλλά κι εγώ που εκείνη τη στιγμή διασταυρώθηκα μαζί τους, ξαφνιαστήκαμε με την οξυδερκή αμφιβολία της μικρής και ανταλλάξαμε μια εύγλωττη ματιά και ένα πικρό χαμόγελο. Ο ίδιος όμως όφειλε και μια σαφή απάντηση. Στάθηκε για λίγο, αλλά, συναισθανόμενος ίσως την ασάφεια του τοπίου, απέφυγε να της απαντήσει, αναλογιζόμενος πιθανώς και το βάσανο να εξηγήσει το απατηλό φαινόμενο που αντίκριζαν τα μάτια της κόρης του. Θέλοντας πάντως να βολέψει κάπως τα πράγματα, της είπε: «Θα σου εξηγήσω μετά.

Όμως έλα τώρα, προχώρα, γιατί κάπου εδώ μας περιμένει η μαμά» — και απομακρύνθηκαν…

Πλατεία ή εστιατόριο, λοιπόν, το αστικό τοπίο μπροστά στο San Giacomo;

Ιδού μια απορία για μικρούς και μεγάλους. Σίγουρα πρόκειται για παράδοξο οπτικό σκηνικό – μια πλατεία που γίνεται αντιληπτή σαν εστιατόριο. Μια σουρεαλιστική εικόνα πλατείας, γιατί παρεμβάλλεται κάτι που διαψεύδει την ταυτότητά της, σαν σε πίνακα του Magritte, που για την περίπτωσή μας θα ταίριαζε ο τίτλος: «Αυτή δεν είναι μια πλατεία». Ο σουρεαλισμός της ζωής όπως την ξέρουμε και τη ζούμε καθημερινά.

Η ειρωνεία όμως της τύχης είναι ότι έγινα μάρτυρας αυτής της σκηνής με πατέρα και κόρη, όντας και πρόεδρος ενός εκ των τεσσάρων Συλλόγων Κατοίκων της πόλης, που λίγες μέρες πριν είχαν υποβάλει κοινό αίτημα προς τη Δημοτική Αρχή ζητώντας τη διάθεση μέρους του χώρου αυτής της πλατείας για την πραγματοποίηση μιας εκδήλωσης, με κεντρικό θέμα τον Δημόσιο Αστικό Χώρο και το φλέγον ζήτημα της διαχείρισής του.

Οπότε, ποια απάντηση ενδεχομένως θα μπορούσα κι εγώ, ως κάτοικος, να δώσω στη μικρή επισκέπτρια; Να της έλεγα ότι κι εμείς που ζούμε εδώ καθημερινά αναρωτιόμαστε αν αυτός ο χώρος είναι πλατεία ή εστιατόριο; Αυτό δεν θα τη βοηθούσε.

Τη μετάβαση όμως από τον σουρεαλισμό στην πεζή πραγματικότητα και τη λύση εντέλει της απορίας έδωσε λίγες μέρες μετά η αρμόδια Δημοτική Υπηρεσία, απαντώντας αρνητικά στο αίτημά μας με την αιτιολογία ότι ο χώρος αυτός έχει παραχωρηθεί στις επιχειρήσεις εστίασης.

Γεγονός είναι ότι η απαράδεκτη αυτή απάντηση, αστόχαστη και ωμή στη διατύπωσή της, λύνει μεν την απορία για το ποια είναι (αλίμονό μας) η πραγματική χρήση της πλατείας, όμως συγχρόνως η άρνηση αυτή υποτιμά τους κατοίκους και δεν τιμά ούτε την ίδια την Υπηρεσία, αν λάβουμε υπόψη ότι ο ίδιος χώρος διατίθεται αρκετές φορές για εκδηλώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων τα τραπεζοκαθίσματα των καταστημάτων αποσύρονται για λίγες ώρες – χωρίς μάλιστα οι καταστηματάρχες να έχουν αρνηθεί ποτέ την προσωρινή αναστάτωση.

Γιατί, λοιπόν, ο αποκλεισμός των τεσσάρων συλλόγων από αυτόν τον χώρο, που είναι σκόπιμα διαμορφωμένος για κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις; Η ημικυκλική διαμόρφωση μπροστά στο ιστορικό Δημαρχείο δεν θέλει, μήπως, να συμβολίζει ως άλλη Πνύκα την Εκκλησία του Δήμου μας;

Αλλά και ποιος άλλος πάσχων αστικός χώρος προσφέρεται πιο εμβληματικά για να συζητηθεί, εν δήμω, η ανάγκη καλύτερης διαχείρισης του δημόσιου χώρου;

Όχι βέβαια η Πάνω Πλατεία ή η Πλατεία Ψωρούλα, όπου μας παρέπεμψε εναλλακτικά η Δημοτική Αρχή, αφού εκεί πρόκειται για χώρους που χαίρουν, ευτυχώς, ικανοποιητικής υγείας και βιώσιμης χρήσης — και για τους οποίους, μάλιστα, ακόμα και η μικρή μας επισκέπτρια δεν θα είχε καμία αμφιβολία ότι πρόκειται όντως για πλατείες.

Γιατί αυτό ακριβώς είναι ένα πρώτο βασικό ζητούμενο: να μπορεί κάποιος, μικρός ή μεγάλος, να ξεχωρίζει χωρίς δυσκολία στο αστικό μας τοπίο τι είναι πλατεία και τι εστιατόριο, τι είναι πεζοδρόμιο και τι μπαρ, τι είναι υπόστεγη διέλευση και τι κατάστημα, τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό.

Πρόκειται για τον δημόσιο χώρο της πόλης μας· ένα Δίκτυο δρόμων, πεζοδρομίων, πεζόδρομων, υπόστεγων διελεύσεων, πλατειών, πάρκων, κήπων κ.α. – τον ζωτικό χώρο μας δηλαδή, στην έκταση του οποίου διέρχεται ο καθημερινός βίος της τοπικής μας κοινωνίας και εκφράζεται η πολιτισμική της ταυτότητα.

Αποτελώντας ένα πολύτιμο κοινωνικό κεφάλαιο, ο χώρος αυτός, σε συνθήκες βιώσιμης διοικητικής διαχείρισης, παντού και πάντα εξαιρείται προσεκτικά από τη λογική μιας αλόγιστης ιδιωτικής εκμετάλλευσης.
Κομβικό σημείο για την προστασία του δημόσιου αστικού χώρου αποτελεί προφανώς η ύπαρξη ή μη της πολιτικής βούλησης που αποφασίζει μέσω ελέγχων την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει τη λειτουργία του αστικού χώρου γενικά, αλλά και το κανονιστικό πλαίσιο που από δεκαετίας περίπου έχει εγκριθεί ειδικά για την πόλη μας, διαπιστώνεται ότι πότε αγνοείται ή αμφισβητείται και πότε εφαρμόζεται αποσπασματικά ή παρερμηνεύεται, με αποτέλεσμα αφ’ ενός η εικόνα της πόλης να παρουσιάζεται απογοητευτικά αλλοιωμένη, αφ’ ετέρου ο δημόσιος αστικός χώρος να περιορίζεται ασφυκτικά και στα πιο νευραλγικά του τμήματα να παραχωρείται χωρίς φειδώ στην ιδιωτική εκμετάλλευση.

Επισημαίνεται ότι το υφιστάμενο Δίκτυο αστικού χώρου, που περιλαμβάνει και τα τμήματα των παραδοσιακών προαστίων της Γαρίτσας και του Μαντουκιού, αποτελεί αγαθό πάνδημης αξίας και χρήσης, αφού τα νέα προάστια στα οποία έχει επεκταθεί η πόλη δεν διαθέτουν χώρους κοινωνικής επαφής, συνάντησης, περιπάτου, άθλησης ή ψυχαγωγίας. Και αυτός, πιστεύουμε, είναι ένας παραπάνω λόγος για τον οποίο το υπάρχον αστικό μας Δίκτυο, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει μέχρι σήμερα, πρέπει επιτέλους να προστατεύεται μέσω της βιώσιμης διαχείρισής του.

Για την ανάδειξη αυτής της αναγκαιότητας, ο Σύλλογός μας προγραμματίζει για τον Σεπτέμβρη πλέον την εκδήλωση για το συγκεκριμένο αυτό θέμα. Για τον σκοπό αυτό θα επανέλθουμε με ένα νέο αίτημα προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου, ευελπιστώντας και στον αναστοχασμό τους για την άρνηση της Πλατείας Δημαρχείου, διότι, αν και τα φαινόμενα δικαίως εξαπατούν μικρούς και μεγάλους, εμείς δικαιωματικά υποστηρίζουμε ότι αυτή η πλατεία είναι πλατεία — και όχι εστιατόριο. Είναι ΔΗΜΟΣΙΟΣ χώρος και όχι ιδιωτικός!