Μαρία Παπαδάκη: Όταν μια γυναίκα ζει χίλιες ζωές σε μία

Η συγγραφέας μάς μιλά για την Αριστέα, την ηρωίδα που σήκωσε στους ώμους της Ιστορία και έζησε μια ζωή σαν μυθιστόρημα.

Στην εφημερίδα «CorfyPress» φιλοξενούμε τη στιχουργό και συγγραφέα Μαρία Παπαδάκη, με αφορμή το νέο της μυθιστόρημα «Χίλιες ζωές σε μία», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Χάρτινη Πόλη
Μια ιστορία αληθινή, που γίνεται μυθιστόρημα και αποκαλύπτει τη δύναμη μιας γυναίκας που αρνήθηκε να ζήσει με όρους που άλλοι της επέβαλαν.

Συνέντευξη στη Νεκταρία Βαρσαμή–Πουλτσίδη

Η Αριστέα, η ηρωίδα σας, ζει μέσα σε μια εποχή όπου η γυναίκα δεν είχε φωνή, και όμως σηκώνει το κεφάλι και γράφει τη δική της ιστορία. Τι σας συγκίνησε περισσότερο στη ζωή της και ποια στιγμή της θα θέλατε να φωτίσετε περισσότερο μέσα από το βιβλίο;

Μ.Π.: Πράγματι, η Αριστέα, η κεντρική μου ηρωίδα σηκώνει το κεφάλι σε μια εποχή δυσκολοπερπάτητη, κι αυτό προυποθέτει δύναμη ψυχής, πράγμα που με συγκίνησε βαθύτατα όταν η κόρη της μου διηγήθηκε την ιστορία της, γιατί πρόκειται περί αληθινής ιστορίας. Υπάρχουν όμως στιγμές που βγαίνουν στην επιφάνεια οι αδύναμες πλευρές του χαρακτήρα της, όπως αυτή που ερωτεύεται με πάθος και άνευ όρων έναν άνδρα που υπάρχει στην καρδιά της μέχρι την τελευταία της πνοή. Επίσης, η στιγμή της απώλειας που την σέρνει σαν φτερό στον άνεμο. Αυτές ακριβώς τις στιγμές θα ήθελα να φωτίσω περισσότερο, γιατί κάθε άνθρωπος, ακόμα και ο πιο δυνατός μοιάζει τόσο ευάλωτος όταν τον χτυπά ανελέητα η ζωή. Όμως, θα ήθελα να φωτίσω και τις στιγμές της επανάστασης και της ανταρσίας της ενάντι στις παγιομένες πεποιθήσεις της εποχής που δεν ανέχονταν τη γυναίκα σε ρόλους που θεωρούνταν κατεξοχήν ανδρικοί. Τη δύναμής της να ελέγχει τη ζωή της και να ακολουθεί τα όνειρά της.

Οι «Χίλιες ζωές σε μία» σας περνά μέσα από εποχές σκοτεινές και φωτεινές, από τη δικτατορία του Μεταξά μέχρι τη μεταπολίτευση. Πόσο δύσκολο ήταν να εντάξετε την προσωπική ιστορία της Αριστέας μέσα σε τόσο μεγάλα ιστορικά γεγονότα χωρίς να χαθεί η φωνή της;

Μ.Π.: Έτσι είναι. Η Αριστέα ζει στον πηρήνα κατεγιστικών γεγονότων για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Είναι λοιπόν αρκετά δύσκολο να εντάξεις μια προσωπική ιστορία μέσα σ’ αυτά τα γεγονότα δίχως να κινδυνεύσεις τα τη χάσεις. Προσπάθησα πολύ να το καταφέρω αυτό τοποθετώντας στο φόντο της διήγησής μου τα ιστορικά στοιχεία και δίνοντάς τους δευτερεύοντα ρόλο, δίχως να χάνουν όμως τη βαρύτητά τους. Τοποθετημένα στο παρασκήνιο, λειτουργούν θαμπά, και το φωτεινό μέρος του βιβλίου καταλαμβάνει εξολοκλήρου η ιστορία της Αριστέας. Με βοήθησε σ’ αυτό βέβαια και το ότι η ιστορία μου είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της αληθινή.

Η Αριστέα γίνεται «Πασιφάη», ένα όνομα που μετατρέπεται σε σύνθημα ελευθερίας και αντίστασης. Αν μπορούσατε να συνοψίσετε τη δική της παρακαταθήκη για τις γυναίκες του σήμερα, ποια λόγια της πιστεύετε ότι θα έπρεπε να μείνουν ζωντανά;

Μ.Π.: Η πεποίθησή της σχεδόν απ’ το ξεκίνημα της ζωής της ότι η γυναίκα πρέπει να είναι ον ελεύθερο με βούληση και πράξη δική της σε όποια εποχή κι αν ζει. Επίσης, η σιωπή της και οι πράξεις της και όχι τα λόγια της πιστεύω ότι θα έπρεπε να μείνουν ζωντανά. Ιδιαίτερα σε κείνες τις εποχές που όλα κυλούσαν κάτι παραπάνω από δύσκολα, οι σιωπές που λειτουργούσαν σαν επικοδομητικές σκέψεις που προετοιμάζουν πράξεις ελευθερίας και αντίστασης άξιζαν περισσότερο κι απ’ το χρυσάφι.

Στο βιβλίο σας, ο έρωτας δεν είναι μια εύκολη ιστορία, αλλά μια φωτιά που καίει για πάντα, ακόμη κι όταν σβήνει στη ζωή. Πόσο πιστεύετε ότι ένας μεγάλος έρωτας μπορεί να καθορίσει την πορεία ενός ανθρώπου πέρα από τις επιλογές του;

Μ.Π.: Ο μεγάλος έρωτας είναι αθάνατος και λειτουργεί διαχρονικά σαν τροχοπέδη στη ζωή σχεδόν κάθε ανθρώπου, θετικά ή αρνητικά. Και βέβαια καθορίζει την πορεία των ανθρώπων. Κωφαίνει στις επιλογές τους, οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι επιλογές της λογικής, πράγμα εκ διαμέτρου αντίθετο με τον έρωτα. Στην ιστορία μου ο έρωτας είναι τόσο δυνατός και καταλυτικός, που ενώ η κεντρική μου ηρωίδα ζει… χίλιες ζωές σε μία, και στις χίλιες βασιλεύει… διαρκεί αιώνια.

Η ιστορία είναι αληθινή, με στοιχεία μυθοπλασίας. Πώς καταφέρνετε ως συγγραφέας να κρατήσετε το μέτρο, ώστε να τιμήσετε την αλήθεια των γεγονότων αλλά και να δημιουργήσετε μια αφήγηση που να συναρπάσει τον αναγνώστη;

Μ.Π.: Είναι το δυσκολότερο πράγμα για έναν συγγραφέα να κρατήσει την ισορροπία ανάμεσα στην αλήθεια και τη μυθοπλασία. Όταν σου διηγείται κάποιος μια αληθινή ιστορία, συνήθως δεν υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Πρόκειται για ατάκτως ερημμένα γεγονότα που εσύ πρέπει να κόψεις και να ράψεις για να βγει μια αφήγηση που να συναρπάζει τον αναγνώστη, ακριβώς όπως το λέτε. Υπάρχει βέβαια και η άλλη περίπτωση, όταν η ιστορία που σου διηγείται κάποιος είναι άρτια, αλλά κάπου κάνει κοιλιά ή δεν έχει το τέλος που της αξίζει. Τότε… πρέπει να επιννοήσεις γεγονότα που να ταιριάζουν με τα αληθινά και να συμπληρώσεις τα κενά, κάτι σαν παζλ δηλαδή που του λείπουν μερικά κομμάτια και κόβεις από σκληρό χαρτόνι μερικά… στο σχήμα όμως που κουμπώνει με τα υπάρχοντα ή γράφεις κάποιο τέλος με τη βοήθεια της μυθοπλασίας που εσύ θεωρείς ότι είναι καταλληλότερο του αληθινού. Γενικά, το πάντρεμα της αλήθειας με τη μυθοπλασία δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα στον κόσμο.

Ποιο ήταν το μεγαλύτερο δίδαγμα που πήρατε εσείς προσωπικά από τη συγγραφή αυτού του βιβλίου; Υπήρξε κάποιο σημείο που σας άλλαξε ως άνθρωπο;

Μ.Π.: Όλα μου τα βιβλία με διδάσκουν και με αλλάζουν ως άνθρωπο. Το «Χίλιες ζωές σε μία» με δίδαξε πως να σηκώνομαι στα πόδια μου ξανά όταν πέφτω από κάποιο σπρώξιμο της ζωής και με άλλαξε θαρρώ προς το καλύτερο.

Πιστεύετε πως η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να ξαναγράψει την Ιστορία ή απλώς να θυμίσει όσα η Ιστορία προτιμά να ξεχνά;

Μ.Π.: Νομίζω το δεύτερο. Η λογοτεχνία αποτελεί μια νέα Ιστορία που στηρίζεται στην ήδη υπάρχουσα, αλλά ψάχνει τα ίχνη των μυστικών που εκείνη κρύβει και μάλιστα επιμελώς καμιά φορά.