Γιατί η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα Υστερεί σε Σχέση με την Ευρώπη

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί θεμελιώδη θεσμό δημοκρατικής διακυβέρνησης, με σκοπό την άσκηση πολιτικής κοντά στον πολίτη και τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Παρά τις αλλεπάλληλες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών, η ελληνική αυτοδιοίκηση συνεχίζει να υστερεί σημαντικά σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά συστήματα. Το έλλειμμα αυτό δεν είναι απλώς ποσοτικό ή οργανωτικό – είναι βαθιά θεσμικό και πολιτισμικό.

1. Συγκεντρωτισμός και Κεντρικός Έλεγχος
Η Ελλάδα παραμένει ένα από τα πιο συγκεντρωτικά κράτη της Ε.Ε., με το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων πολιτικών και της χρηματοδότησης να ελέγχεται από την κεντρική διοίκηση. Η αποκέντρωση παραμένει κατά κύριο λόγο διοικητική και όχι ουσιαστικά πολιτική.

2. Χρηματοδοτική Εξάρτηση
Το οικονομικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα είναι βαθιά εξαρτημένο από το κράτος. Τοπικοί φόροι και έσοδα αποτελούν μικρό ποσοστό των συνολικών πόρων των ΟΤΑ, σε αντίθεση με χώρες όπου οι Δήμοι έχουν σημαντική φορολογική αυτονομία.

3. Έλλειψη Διοικητικής Ικανότητας και Υποστήριξης
Πολλοί μικροί δήμοι, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους λόγω ανεπάρκειας ανθρώπινου δυναμικού, τεχνογνωσίας και εργαλείων.

4. Ασυνέχεια Μεταρρυθμίσεων
Οι μεταρρυθμίσεις στην ελληνική αυτοδιοίκηση ήταν συχνά ελλιπείς, αποσπασματικές και χωρίς συνέχεια, χωρίς πραγματική ανακατανομή αρμοδιοτήτων, πόρων και προσωπικού.

5. Απουσία Θεσμικής Αυτοτέλειας
Στην πράξη, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν απολαμβάνει πραγματική οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, παρά τη συνταγματική κατοχύρωση της.

6. Πολιτική Κουλτούρα και Πελατειακές Σχέσεις
Οι τοπικές εκλογές δεν κρίνονται στη βάση σχεδίων και πολιτικών, αλλά μέσω προσωπικών δικτύων και υποσχέσεων, διατηρώντας μια λογική συντήρησης.

7. Περιορισμένη Συμμετοχικότητα και Λογοδοσία
Η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά παραμένει περιορισμένη, με τις διαδικασίες διαβούλευσης και λογοδοσίας να είναι συχνά τυπικές ή ανεπαρκείς.

Συμπέρασμα
Η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση δεν χρειάζεται άλλη μια μεταρρύθμιση – χρειάζεται πραγματική θεσμική απελευθέρωση. Η ουσιαστική μεταφορά αρμοδιοτήτων, πόρων και ευθύνης στους Δήμους και τις Περιφέρειες, σε συνδυασμό με ενίσχυση της λογοδοσίας, της συμμετοχικότητας και της διοικητικής ικανότητας, αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για να συγκλίνει η Ελλάδα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Χωρίς ισχυρή και αυτόνομη αυτοδιοίκηση, καμία εθνική στρατηγική για βιώσιμη ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή και τοπική ανθεκτικότητα δεν μπορεί να επιτύχει. Ήρθε η ώρα να εμπιστευθούμε ξανά την Τοπική Αυτοδιοίκηση – όχι ως υποσύνολο του κράτους, αλλά ως πυλώνα της Δημοκρατίας.