Προάγοντας την υπεύθυνη ιδιοκτησία ζώων συντροφιάς στην Ελλάδα

Από πιστούς σκύλους μέχρι εξωτικά ποικιλόθερμα, οι κατοικίδιοι μας φίλοι είναι εδώ και εμπλουτίζουν τις ζωές μας με αγάπη, χαρά και αμέτρητες στιγμές ευτυχίας. Και εμείς από την πλευρά μας πρέπει να τους σεβόμαστε και να τους φερόμαστε με σεβασμό και υπευθυνότητα.

Η υπεύθυνη ιδιοκτησία ζώων συντροφιάς περιλαμβάνει πολλές πτυχές. Στην Ελλάδα, κεντρικό νομοθετικό πλαίσιο για τα ζώα συντροφιάς, δεσποζόμενα και μη, είναι ο νόμος 4830/2021, στον οποίο ορίζονται υποχρεώσεις για την προστασία και τη διασφάλιση της ευημερίας τους. Κεντρικός πυλώνας είναι η ενίσχυση της υπεύθυνης ιδιοκτησίας και η θέσπιση αυστηρών κανόνων για τη διασφάλιση της ευζωίας τους.

Οι κάτοχοι ζώων συντροφιάς είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα τους και πρέπει να εξασφαλίζουν τις βασικές ανάγκες τους, όπως τροφή, νερό, κατάλληλο καταφύγιο, καθαριότητα, κοινωνικοποίηση και ιατρική φροντίδα, ενώ απαγορεύεται η βία και η κακομεταχείριση, η απόλυτη απομόνωση και η χρήση τους για πειράματα χωρίς επαρκείς επιστημονικούς λόγους.

Σε επίπεδο πολιτείας, εκτός από το επιβλέπoν Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, οι Δήμοι είναι υπόχρεοι να αναπτύξουν ένα ολοκληρωμένο επιχειρησιακό πρόγραμμα για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων που να περιλαμβάνει περισυλλογή, κτηνιατρική περίθαλψη, σήμανση και καταγραφή και στείρωση.

Σε επίπεδο ιδιώτη,  ο ιδιοκτήτης δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς του, εφόσον είναι σκύλος ή γάτα, οφείλει εντός έξι μηνών από την απόκτησή του σε περίπτωση που το ζώο είναι άνω του ενός έτους να προβεί σε στείρωση, ενώ στην περίπτωση απόκτησης ζώου κάτω του ενός έτους, η στείρωση λαμβάνει χώρα μέσα στους έξι πρώτους μήνες από τη συμπλήρωση του πρώτου έτους. H όποια προθεσμία τίθεται μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με τη φυλή του ζώου και άλλα ειδικά χαρακτηριστικά του, μετά από εμπεριστατωμένη γνωμάτευση κτηνιάτρου. Η στείρωση δεν είναι υποχρεωτική για ζώα για τα οποία έχει αποσταλεί δείγμα γενετικού υλικού (DNA) τους στo Εργαστήριο Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς.

Σε περίπτωση, που ο ιδιοκτήτης ζώου δεν στειρώσει το ζώο συντροφιάς του ή δεν αποστείλει δείγμα γενετικού υλικού (DNA) στο Εργαστήριο Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς, επιβάλλεται το πρόστιμο 1.000 ευρώ. Εν συνεχεία δίνεται προθεσμία τριών μηνών για να προβεί στη στείρωση ή να αποστείλει δείγμα γενετικού υλικού του ζώου. Εάν η προθεσμία αυτή παραβιαστεί, τότε επιβάλλεται εκ νέου το πρόστιμο. Σκοπός της διάταξης, σύμφωνα με και την Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης του νόμου, είναι ο περιορισμός των επαναλαμβανόμενων γεννήσεων που οδηγούν στην εγκατάλειψη των ζώων και, ως αποτέλεσμα, στην αύξηση του αριθμού των αδέσποτων σκύλων και γατών.

Το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που ορίζεται, δημιουργεί ερωτηματικά ως προς την πραγματική επίτευξη των στόχων που τίθενται. Μόνη η διαρκής θέσπιση κυρωτικών κανόνων (ποινικών ή διοικητικών) ίσως δεν καλλιεργεί την σκοπούμενη συνείδηση στους πολίτες, ενώ αφήνει να ευδοκιμήσουν και πολλές κατ’επίφαση ζωοφιλικές δράσεις (ζωόφιλοι που τελικά κάνουν εμπόριο ή εκμεταλλεύονται παράλληλα ανοχές του κράτους). Με στοχευμένο τρόπο,  με παράλληλη παροχή κινήτρων, με ενημερωτικές καμπάνιες που θα απευθύνονται στους πολίτες, με στόχο να ευαισθητοποιηθούν και να υιοθετήσουν συμπεριφορές, τότε ίσως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί συνολικά το πρόβλημα.

Επιπλέον ερωτηματικό τίθεται σχετικά με τo Εργαστήριο Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς αναφορικά με τον χαρακτηρισμό των δεδομένων DNA ως προσωπικά (καθώς και των στοιχείων ταυτοποίησης του ιδιοκτήτη), τη νομιμότητα της βάσης επεξεργασίας, το χρόνο της διατήρησης του υλικού και την προστασία των στοιχείων.

Οι πρακτικές συλλογής, φύλαξης και επεξεργασίας των δεδομένων είναι επαρκείς για την προστασία τους;

Υπάρχει επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδος για την ταυτοποίηση γεννητόρων εγκαταλελειμμένων ζώων συντροφιάς (νεκρών, κακοποιημένων κλπ) και εάν υπάρχει είναι ενδεδειγμένα καλή πρακτική; Αυτά είναι ερωτήματα που έχουν τεθεί και από την Ομοσπονδία Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας.

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για τον νέο νόμο περί προστασίας των ζώων συντροφιάς, δεν παρουσιάστηκαν επαρκή επιστημονικά δεδομένα για τη σκοπιμότητα συλλογής γενετικού υλικού και της προστασίας των δεδομένων, ενώ ελλείψει επιστημονικής τεκμηρίωσης έχει δημιουργηθεί αβεβαιότητα και αμφιβολίες σχετικά με τις διατάξεις του νόμου.

Είναι αναγκαία η επαναξιολόγηση ή συμπληρωματική νομοθέτηση αναφορικά με τα ζώα συντροφιάς, αλλά και των σχετικών δικαιωμάτων των ιδιοκτητών.