Το Λαζαρέτο περιμένει

Για πολλά ξεχωρίζει το νησί μας, που άλλα μας κάνουν να καμαρώνουμε κι άλλα να ντρεπόμαστε. Ως και το Λαζαρέτο του είναι ξεχωριστό. Γιατί δε χρησιμοποιήθηκε μόνο ως λοιμοκαθαρτήριο, αλλά και ως «καθαρτήριο» απ’ το «μικρόβιο» του κομμουνισμού και της αριστερής ιδεολογίας. Με τις φυλακίσεις αιχμαλώτων των ιταλικών κατοχικών δυνάμεων, αντιστασιακών κι αντιφασιστών πατριωτών και πολιτικών κρατούμενων της μεταξικής δικτατορίας, την περίοδο 1942-1943. Και με τις ομαδικές εκτελέσεις έγκλειστων πολιτικών κρατούμενων στις φυλακές της Κέρκυρας, αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, την περίοδο 1947-1949. Καθώς οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν μέλη, φίλοι και υποστηρικτές του ΚΚΕ.

Ο τοίχος των εκτελέσεων διατηρεί ζωντανή και αναλλοίωτη τη μνήμη εκείνης της σκοτεινής και αιματοβαμμένης περιόδου, που το κράτος βασάνιζε κι εκτελούσε τους αγωνιστές και πατριώτες ως κατασκόπους, προδότες και για αντεθνική δράση, ενώ αντάμειβε τους δωσίλογους, τους μαυραγορίτες και τους καταδότες ως αντιστασιακούς. Που όπλιζε το χέρι δημίων, όπως ο αξιωματικός που σύμφωνα με μαρτυρίες, έριχνε δυο και τρεις φορές τη χαριστική βολή στα θύματα του Λαζαρέτο, τόσο ήταν το μένος του κατά των κομμουνιστών!

Τα διακόσια περίπου παλικάρια που εκτελέστηκαν εκεί γιατί αρνήθηκαν να αποκηρύξουν τις «επικίνδυνες» ιδέες τους, που δεν πρόλαβαν να ζήσουν τα νιάτα τους και δεν αξιώθηκαν στο θάνατό τους ούτε μνήμα ούτε μοιρολόι, περιμένουν να πράξουμε το καθήκον μας, τιμώντας ως κοινωνία τη μνήμη και τη θυσία τους για τα πανανθρώπινα ιδανικά Λευτεριά, Δημοκρατία, Ανεξαρτησία, Κοινωνική Δικαιοσύνη. Όχι στο όνομα μιας θολής εθνικής συμφιλίωσης, αλλά στο όνομα των αγώνων του λαού μας γι’ αυτά τα ιδανικά. Η απώλεια, η διαγραφή και η παραποίηση της ιστορικής μνήμης είναι άλλη μια συνειδητή εκτέλεσή τους.

Οι δύο εκδηλώσεις που γίνονται κάθε χρόνο, τέτοια εποχή στο Λαζαρέτο, πέρα απ’ το αίσθημα του χρέους, τη συγκίνηση και την αγωνιστικότητα, γεννούν σκέψεις για ένα γιορτασμό πανκερκυραϊκό, καθιερωμένο επίσημα απ’ τις αυτοδιοικητικές αρχές του τόπου μας, τους τρεις Δήμους και την Περιφέρεια. Μια μεγάλη, λαϊκή, τοπική γιορτή μνήμης και τιμής, κάθε φθινόπωρο. Που δε θα περιορίζεται σε ένα διήμερο. Που θα αξιοποιεί το πλούσιο ιστορικό, πολιτιστικό και καλλιτεχνικό δυναμικό μας και θα περιλαμβάνει ποικίλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες (ομιλίες, συνεντεύξεις και άρθρα, ιστορικές τοποθετήσεις και αναλύσεις, μαρτυρίες, εκθέσεις φωτογραφικού υλικού, κειμηλίων και έργων τέχνης, προβολές, συναυλίες και μουσικά αφιερώματα, θεατρικές παραστάσεις και δρώμενα, ποιητικές και λογοτεχνικές αναφορές), με αποκορύφωμα το λαϊκό προσκύνημα και την κατάθεση στεφανιών στον τόπο του μαρτυρίου. Και που θα δίνει τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη και σε κάθε εκπρόσωπο και φορέα να συμμετέχει με δικές του πρωτοβουλίες και δράσεις. Εκτός απ’ το γιορτασμό αυτό, δε μπορεί παρά να είναι ο δρόμος ανοιχτός και σε όποιον πολιτικό ή άλλο φορέα το επιθυμεί, να οργανώσει και πραγματοποιήσει εκδήλωση μνήμης και τιμής, για τους ιδιαίτερους λόγους του.

Οι εκτελεσμένοι και θαμμένοι στο Λαζαρέτο αγωνιστές, όπου κι αν γεννήθηκαν, όπου κι αν αγωνίστηκαν, όπου κι αν ανήκαν, που τα σεβόμαστε και τα τιμάμε, απέκτησαν θα λέγαμε «εντοπιότητα» κι ανήκουν πια στο νησί και στην ιστορία του.

Μόνο που το πρόσφατο, έστω καθυστερημένο ενδιαφέρον του κεντρικού μας δήμου, για να λάβει και τυπικά την κυριότητα της ιστορικής νησίδας και να την παραδώσει στο δημοκρατικό κερκυραϊκό λαό, «κόλλησε» στην αδράνεια της ΕΤΑΔ ΑΕ, που επί μια δεκαετία περίπου ολιγωρεί και δεν εφαρμόζει το σχετικό νόμο (4049/2012 άρθρο 36) για λόγους που αγνοούμε, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε.

Κινδυνεύει να ξαναμπεί στο συρτάρι το Λαζαρέτο! Κι ας έχει κηρυχθεί επίσημα ιστορικός τόπος απ’ το 1992, με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού. Κι ας έχουν τα μνημεία του ερειπωθεί. Κι ας χρειάζεται στήριξη ο «τοίχος» του. Κι ας έχει ανάγκη φύλαξης ο χώρος του. Όσο για το μουσείο του, που θα ρίξει φως σε κάθε πτυχή της ιστορίας του και θα κάνει σε όλους προσιτά τα στοιχεία που τη συνθέτουν και την υπενθυμίζουν, φαίνεται ότι θα περιμένει ακόμα.

Μα ο λαός της Κέρκυρας δεν θα σταματήσει να ζητά την προστασία και ανάδειξή του. Και προπαντός, δεν ξεχνά! Γιατί τα χωνιά των φυλακισμένων και τα πυροβόλα των εκτελέσεων αφύπνισαν τη δημοκρατική συνείδηση κι έθρεψαν το πατριωτικό φρόνημα των γονιών και παππούδων του που στάθηκαν αλληλέγγυοι στους αγωνιστές κι υποστήριξαν τα δίκια τους. Ανάμεσά τους και η Σοφία Καρύδη (1914-1987), σύζυγος Χρήστου Καρύδη, το γένος Αρμένη, που στο πρόχειρα γραμμένο σ’ ένα μπλοκάκι ποίημα της με τίτλο «ΛΑΖΑΡΕΤΟ» – φυλαγμένο οικογενειακό κειμήλιο -, με τον απλό, λιτό κι ανεπιτήδευτο λόγο της ξετυλίγει την ιστορία του μαρτυρικού βράχου απ’ την Κατοχή και μετά, που τη γνώρισε και ένιωσε από πολύ κοντά, κατοικώντας στον Ποταμό και στο Καμπιέλο. Παραθέτω απόσπασμά του:
…
Κάποτε σε μαύρα χρόνια,
ξένα αρπακτικά πουλιά
ήρθαν να κατασπαράξουν
της Κερκύρας τα παιδιά.

Μα στο τέλος εις τον βράχο
συντριφτήκανε κι αυτά
και κοκκίνισαν τα βράχια
και θολώσαν τα νερά.

Επεράσανε τα χρόνια,
ήρθε πια η ξαστεριά,
εξεπλύθηκεν ο βράχος,
ήρθε ειρήνη και χαρά.

Ποιος να το ‘λεγε, με χρόνια
τα δικά μας τα παιδιά
θα σκοτώνανε στο βράχο
τα πουλιά της λευτεριάς.

Μα ήρθε ο χρόνος και το κύμα
με το αλμυρό νερό,
ξέπλυναν πάλι το βράχο,
τόπος έγινε ιερός.

Γιατί εστήσανε σταυρούς
κι οι ψυχές οι ηρωικές
εφρουρήσανε τον τόπο,
τη θάλασσα και τις στεριές.
…