Η Κέρκυρα έχει βάλει τα γιορτινά της εδώ και ημέρες αφού από την γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνα και έπειτα μπήκε στην εορταστική περίοδο με την αποκορύφωση των Χριστουγένννων και της Πρωτοχρονιάς να πλησιάζει.
*Χριστογεννιάτικες φωτογραφίες από την Κέρκυρα, δια χειρός Αλέξανδρου Μελίδη
Η αντίστροφη μέτρηση για τα φετινά Χριστούγεννα έχει ήδη ξεκινήσει… Φαίνεται άλλωστε και από το χριστουγεννιάτικο σκηνικό που έχει κάνει την εμφάνισή του και στην πόλη μας. Στολισμένες βιτρίνες καταστημάτων, φωτάκια που αναβοσβήνουν στα διπλανά μπαλκόνια, έλατα αληθινά ή ψεύτικα που πωλούνται σε διάφορα σημεία (και) της Κέρκυρας, έχουν σηματοδοτήσει την ερχομό μιας από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης, που παράλληλα αποτελεί και την αγαπημένη όλων των παιδιών. Στις εκκλησιές θα ψάλλουν και πάλι «Σήμερα ο Χριστός γεννάται…», μεταφέροντας έτσι τους ανθρώπους ξανά μέσα στο σπήλαιο για να αντικρίσουν τη φάτνη και να νιώσουν, πάλι, το μεγάλο γεγονός, ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος. Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή της αγάπης που σου δίνει το έναυσμα να πεις «σ’ αγαπώ», αλλά και «συγνώμη» σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.
ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ… ΑΠ’ ΤΗΝ ΠΑΡΑΜΟΝΗ Τ’ ΑΓΙΟΥ
Οι Κερκυραίοι από τα παλιά τα χρόνια προετοιμάζονταν για τις γιορτές των Χριστουγέννων και τις Πρωτοχρονιάς νωρίς, πολύ νωρίς. Το σπίτι έπρεπε να είναι πεντακάθαρο απ’ άκρη σ’ άκρη, η κουζίνα έπρεπε οπωσδήποτε να ασπρίσει και να μοσχοβολά ασβέστη. Στη συνέχεια ακολουθούσε το γυάλισμα των ασημικών και των μπρούτζων. Όλα έπρεπε να είναι τέλεια. Στην Κέρκυρα, τα… πρώτα Χριστούγεννα άρχιζαν από την παραμονή τ’ Αγιού. Τότε γινόταν και η πρώτη σφαγή των γάλων. Μάλιστα το τριήμερο του Αγίου σταματούσαν τη νηστεία των Χριστουγέννων γιορτάζοντας την μνήμη του Αγίου Σπυρίδωνα. Η παράδοση θέλει επίσης τους Κερκυραίους την παραμονή του Αγίου να κάνουν το «βιγιόνι», την ολονυχτία στην εκκλησία Του. Για να αντιμετωπίσουν λοιπόν την κούραση, την νύστα και την ταλαιπώρια, οι ντόπιοι και οι επισκέπτες έτρωγαν λουκουμάδες (τηγανίτες τ΄Αγιού). Τέτοιες μέρες τα καντούνια πλημμύριζαν (και πλημμυρίζουν, ευτυχώς, ακόμα) από το λαχταριστό άρωμα των φρέσκων λουκουμάδων. Στα σπίτια, οι νοικοκυρές φτιάχνανε τους λουκουμάδες στα «φουρνέλα» και τις γκαζιέρες, ενώ οι πλανόδιοι πωλητές στις φουφούδες. Κλείνοντας το τριήμερο του Αγίου οι ρυθμοί κίνησης και δραστηριότητας γίνονταν πιο έντονοι. Τα καταστήματα όλων των ειδών επιδίδονταν σ΄έναν άτυπο ανταγωνισμό καλλίτερου στολισμού και εξασφάλιση αφθονίας, ενώ οι δρόμοι της Πόρτας Ριάλας και τα βόλτα του Αγίου Αντωνίου γέμιζαν από μπάνκες και κινητά μαγαζάκια που πωλούσαν ξηρούς καρπούς και είδη μαναβικής.
ΤΑ ΚΟΡΦΙΑΤΙΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
Παραμονή Χριστουγέννων, τα σπίτια στολισμένα και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα λαμποκοπούσαν. Η ιδιαιτερότητα είναι ότι οι Κορφιάτες έφτιαχναν τα δικά τους χριστουγεννιάτικα στολίδια δίνοντας ταυτότητα στο ξενόφερτο δέντρο. Μερικά από αυτά ήταν… καρύδια με χρυσόσκονη, κουκουνάρες που τις ψήνανε στον φούρνο για να ανοίξουν και μετά τις βάφανε χρυσές και φρούτα με μεγάλες τούφες από βαμβάκι. Ενώ στους τοίχους κρεμούσαν -με χρυσές και ασημένιες κορδέλες- θαλασσόξυλα. Επίσης και στα παράθυρα κρεμούσαν περίτεχνες νεραϊδούλες που παιχνίδιζαν δίνοντας μια ξεχωριστή χριστουγεννιάτικη όψη στα πανύψηλα σπίτια της Κέρκυρας. Ήταν ένα σύμπλεγμα, εθίμων του νησιού που κάποια από αυτά ήταν υιοθετημένα από την Ενετική κυριαρχία. Η γιορταστική ατμόσφαιρα του σπιτιού ολοκληρωνόταν με το στρώσιμο του τραπεζιού και με την απαράβατη συνήθεια να παραμένει στρωμένο για τρεις μέρες και να μην λείπει ποτέ από πάνω το ψωμί και το «μποτσονι», τη γεμάτη κανάτα κρασιού. Την πρώτη ημέρα των Χριστουγέννων οι Κερκυραίοι συνήθιζαν να φτιάχνουν αυγολέμονο. Το γεύμα συνόδευε η σούπα από μοσχάρι και το χοιρινό μπούτι παραγεμισμένο με σκόρδο και αλατοπίπερο, αργοψημένο στο φούρνο, χωρίς όμως να λείπει και το αρνάκι μαγειρεμένο με ντόπιες αγκινάρες. Την δεύτερη μέρα τα πρωτεία τα είχε η γαλοπούλα (ή ο γάλος όπως τον λένεοι ντόπιοι), παραγεμισμένη με κουκουνάρια και κάστανα, ενώ την τρίτη ημέρα το γεύμα πλαισιώνεται πάντα με το «μπουτίνο» ένα λεπτό κορφιάτικο παστίτσιο σκεπασμένο με γλυκιά κρούστα. Βέβαια από όλα τα γεύματα δεν έλειπαν και τα αλλαντικά, όπως το νούμπουλο, το πιο γνωστό και δημοφιλές αλλαντικό της Κέρκυρας, το γνωστό κερκυραϊκό προσούτο, το σαλάδο, το κερκυραϊκό λουκάνικο και τα μαλακά τυριά. Επίσης απαραίτητο συστατικό για όλες τις συνταγές ήταν η χειροποίητη μουστάρδα. Για μετά το γεύμα οι Κερκυραίοι σερβίριζαν το ντόπιο αρετσίνωτο κρασί, άσπρο ή μαύρο με τη συκομαΐδα (μια νωπή πίτα από ξερά σύκα ζυμωμένα με μούστο ή ούζο, πιπέρι, σπόρους μάραθου και ξύσμα λεμονιού). Ακολουθούσαν τα γλυκά, το κερκυραϊκό μαντολάτο και οι κουραμπιέδες που γινόταν με φρέσκο βούτυρο και ολόκληρα αμύγδαλα. Μπορεί να έχουν περάσει χρόνια ή αιώνες από τότε που στα κορφιάτικα Χριστούγεννα αντικαταστάθηκε το παραδοσιακό καραβάκι με το ξενόφερτο έθιμο, όμως όπως τότε έτσι και τώρα, η Κέρκυρα από την μία άκρη ως την άλλη, τα Χριστούγεννα πλημμυρίζει με ευωδιές, χρυσοκόκκινο χρώμα και μελωδίες που σε μεταφέρουν στην εποχή των παραμυθένιων ημερών. Οι χορωδίες του νησιού θα βάλουν και πάλι τα… καλά τους, τις πορφυρές παραδοσιακές στολές τους και θα ψάλλουν σε κάθε καντούνι και κάθε γειτονιά.
ΤΑ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Δύο είναι οι επικρατέστερες εκδοχές για το περιεχόμενο και την μελωδία που έχουν τα κερκυραϊκά Κάλαντα των Χριστουγέννων. Στην πρώτη εκδοχή, ο… ανώνυμος λαϊκός στιχουργός, προσεγγίζει το μέγα γεγονός της γέννησης του Θεανθρώπου, από τη σκοπιά του νησιού μας, όπου έχει τη δυνατότητα να παρατηρεί τα συμβαίνοντα στην ανατολή και τη δύση, όχι ως φυσικό φαινόμενο, αλλά με την ιστορική, πολιτιστική και θρησκευτική τους διάσταση. Από τη σκοπιά ενός τόπου που βρίσκεται ανάμεσα σε ό,τι στην Ευρώπη ορίζεται ως ανατολή και δύση. «Λαμπροφορά η ανατολή κι η δύση καμαρώνει…» είναι ο στίχος με τον οποίο ξεκινούν τα κάλαντα που αποδίδει ο Πολυφωνικός Χορός Κυνοπιαστών «Γειτονία», τον οποίο συντονίζει ο Γιώργος Ανυφαντής. Η εγγραφή είναι της παραμονής των Χριστουγέννων του 2011, όταν το φωνητικό αυτό σύνολο είχε μόλις επτά μήνες ζωής. Στη δεύτερη εκδοχή, ο στίχος επίσης άγνωστου ποιητή, έχει στοιχεία που παραπέμπουν σε κερκυραϊκά Κάλαντα βασισμένα σε ποίηση λογίου, μιας άλλης εποχής. Το μαρτυρεί η φράση «και ο Ηρώδης ταραχθείς έγινε θηριώδης» που δεν συναντάται στον καθημερινό λαϊκό λόγο. Είναι ωστόσο, εξίσου μελωδική εκδοχή, ευρύτατα διαδεδομένη στο νησί μας. Όταν μάλιστα αποδίδεται από αθώες παιδικές φωνές, το μήνυμα εκπέμπεται πιο γνήσιο, πιο αυθεντικό…
Στο κείμενο χρησιμοποιήθηκαν μεταξύ άλλων στοιχεία από τις ιστοσελίδες alfavita.gr, voria.gr, sansimera.gr, tvxs.gr και το βιβλίο «Λαογραφικά της Κέρκυρας»
Κατά την ταπεινή μου άποψη θα μπορούσατε να βάλετε και μια φωτογραφία της κάτω πλατείας που είναι τόσο ωραία στολισμένη για τα Χριστούγεννα και όλοι τη θαυμάζουν.