Μελέτη του Ιατρικού Συλλόγου για τον καρκίνο στην Κέρκυρα

Που και ποιους χτυπά ο καρκίνος στο νησί – Τα ποσοστά θανάτων σε Βορρά, Νότο, Μέση Κέρκυρα, Πόλη & Παξούς – Ποιοι καρκίνοι είναι οι συχνότερες αιτίες θανάτου – Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανά φύλο και ηλικία.

Στα πλαίσια της διερεύνησης του επιδημιολογικού προφίλ του πληθυσμού της Κέρκυρας, ο Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας πραγματοποίησε μια μελέτη θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες στο επίπεδο του Νομού.
Σκοπός της μελέτης ήταν η καταγραφή της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες, ο εντοπισμός των συχνότερων αιτιών θανάτου από αυτή την κατηγορία νοσημάτων, η ανάλυση της θνησιμότητας κατά φύλο και ομάδες ηλικιών, καθώς και κατά περιοχές του νησιού. Η μελέτη αφορούσε την χρονική περίοδο 2007-2016.

Οι κακοήθεις νεοπλασίες αποτελούν εδώ και δεκαετίες την δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας περίπου το ένα τέταρτο του συνόλου των θανάτων που συμβαίνουν κάθε χρόνο. Συνιστούν επομένως ένα μείζων πρόβλημα δημόσιας υγείας για τις σύγχρονες κοινωνίες. Η θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάμεσα σε χώρες ή και ανάμεσα σε περιοχές της ίδιας χώρας, καθώς στην κατηγορία αυτή εντάσσεται ένα σημαντικό εύρος παθήσεων, που η εμφάνιση τους σχετίζεται με διάφορους περιβαλλοντικούς και γενετικούς παράγοντες. Για το λόγο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία η μελέτη της επιδημιολογίας των νεοπλασιών σε τοπικό επίπεδο.

Οι πηγές για την μελέτη

Οι πηγές των στοιχείων για την πραγματοποίηση της μελέτης ήταν:
α. τα πιστοποιητικά θανάτου έτσι όπως έχουν καταχωρηθεί από τα ληξιαρχεία των πρώην Καποδιστριακών Δήμων-σήμερα Δημοτικών Ενοτήτων του Δήμου Κέρκυρας, καθώς και από το ληξιαρχείο του Δήμου Παξών.
β. τα στοιχεία θνησιμότητας της Εθνικής Στατιστικής Αρχής, που επίσης βασίζονται στα πιστοποιητικά θανάτου. Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Αρχής είναι λιγότερο αναλυτικά κατά αιτία και περιοχή και αφορούν την περίοδο 2007-2014.
Με την διπλή αυτή προσέγγιση επιδιώχθηκε η διασταύρωση των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν απ’ ευθείας από τα ληξιαρχεία με αυτά που συγκεντρώνονται από την Εθνική Στατιστική Αρχή. Επίσης, με την απ’ ευθείας συλλογή στοιχείων έγινε δυνατή η ανάλυση της θνησιμότητας κατά περιοχές του νησιούγια την περίοδο 2007-2016 και με βάση τη διεθνή κατάταξη νοσημάτων ICD-10, καθώς η Εθνική Στατιστική αρχή δεν παρέχει πλήρη αναλυτικά στοιχεία σ’ αυτό το επίπεδο. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τα ληξιαρχεία του Νομού δεν διέφεραν σημαντικά από τα αντίστοιχα επεξεργασμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Για τον υπολογισμό δεικτών θνησιμότητας (αριθμός θανάτων ανά 100.000 κατοίκους) χρησιμοποιήθηκαν τα δημογραφικά στοιχεία από την Απογραφή Πληθυσμού του 2011, όπως δίνονται από την ΕΛΣΤΑΤ.
Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν καταχωρήθηκαν σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων και αναλύθηκαν.

Υψηλή η θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες
Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδεικνύουν ότι η θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες στην Κέρκυρα είναι υψηλή, βρίσκεται κοντά στα επίπεδα θνησιμότητας που καταγράφονται για το σύνολο της χώρας και παρουσιάζει σε γενικές γραμμές το επιδημιολογικό προφίλ που επικρατεί στο σύνολο της χώρας. Ειδικότερα:
-Η μέση ετήσια θνησιμότητα από όλες τις μορφές κακοηθών νεοπλασιών στους άνδρες ήταν 320,6 θάνατοι/105 κατοίκους στον πληθυσμό της Κέρκυρας (προτυπωμένος ως προς την ηλικία δείκτης, με βάση την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού της Ελλάδας ) έναντι 319,7 θάνατοι/105 κατοίκους στο σύνολο της χώρας. Στις γυναίκες η μέση ετήσια θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες ήταν ελαφρά χαμηλότερη στην Κέρκυρα από ότι στο σύνολο της χώρας (187,3 θάνατοι/105 στον γυναικείο πληθυσμό της Κέρκυρας έναντι 196,1 στο σύνολο της χώρας). ΟΙ δείκτες αυτοί υπολογίστηκαν με βάση στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την περίοδο 2007-2014.
-Η θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες αυξάνεται δραματικά με την ηλικία, κάτι που είναι απολύτως αναμενόμενο.
-Οι συχνότερες αιτίες θανάτου από κακοήθεις νεοπλασίες στους άνδρες ήταν κατά σειρά: καρκίνος του πνεύμονα, καρκίνος του προστάτη, καρκίνος του παχέος εντέρου, καρκίνος ουροδόχου κύστης, καρκίνος ήπατος, καρκίνος παγκρέατος.
-Οι συχνότερες αιτίες θανάτου από κακοήθεις νεοπλασίες στις γυναίκες ήταν κατά σειρά: καρκίνος του μαστού, καρκίνος του πνεύμονα, καρκίνος του παχέος εντέρου, καρκίνος του παγκρέατος, λευχαιμίες και καρκίνος των ωοθηκών.
Οι συχνότερες αιτίες θνησιμότητας και για τα δύο φύλα υπολογίστηκαν με βάση την απ’ ευθείας καταγραφή από τα ληξιαρχεία για την περίοδο 2007-2016 καιακολουθούν γενικά το πρότυπο που παρατηρείται και για το σύνολο της χώρας, με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Σε ότι αφορά τη διαχρονική εξέλιξη της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες στην Κέρκυρα κατά την περίοδο 2007-2014, ο ετήσιος αριθμός θανάτων παρουσιάζει ελαφρές διακυμάνσεις από χρονιά σε χρονιά εμφανίζοντας συνολικά μια ελαφρά ανοδική τάση. Στο σύνολο της χώρας ο αριθμός των θανάτων παρουσιάζει επίσης μια ελαφρά αυξητική τάση και στα δύο φύλα.

Ο καρκίνος ανά περιοχή

Μια κατ’ αρχήν ανάλυση της κατανομής της θνησιμότητας ανά μεγάλες περιοχές του νησιού, καθώς και στους Παξούς, παρουσιάζεται στο διάγραμμα.

-Η περιοχή «Βορράς» περιλαμβάνει τις Δημοτικές Ενότητες Αγίου Γεωργίου, Παλαιοκαστριτών, Θιναλίου, Κασσωπαίων, Εσπερίων και Φαιάκων.
-Η περιοχή «Νότος» περιλαμβάνει τις Δημοτικές Ενότητες Κορισσίων και Λευκιμμαίων.
-Η περιοχή «Μέση» περιλαμβάνει τις Δημοτικές Ενότητες Αχιλλείων, Παρελίων και Μελιτειέων.
-Η περιοχή «Πόλη» περιλαμβάνει τη Δημοτική Ενότητα Κερκυραίων.
Όπως φαίνεται στο διάγραμμα η θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάμεσα σε διάφορες περιοχές της Κέρκυρας. Οι διακυμάνσεις αυτές μπορεί να οφείλονται στις σημαντικές δημογραφικές διαφορές ανάμεσα σε περιοχές, καθώς η συχνότητα των νεοπλασιών αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία, αλλά και σε πραγματικές διαφορές που μπορεί να σχετίζονται με περιβαλλοντικούς ή και γενετικούς παράγοντες. Τα στοιχεία θνησιμότητας που έχουν συλλεχθεί απ’ ευθείας από τα ληξιαρχεία επιτρέπουν την ανάλυση κατά μικρότερες περιοχές, καθώς και κατά συγκεκριμένες μορφές νεοπλασιών και παρέχουν πλούσιο υλικό για περαιτέρω μελέτη προς διάφορες κατευθύνσεις.

Σημαντικότερη αιτία θανάτου ο καρκίνος του πνεύμονα
Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδεικνύουν τα πολύ μεγάλα περιθώρια πρόληψης και μείωσης της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες στην Κέρκυρα. Η σημαντικότερη αιτία θανάτου είναι ο καρκίνος του πνεύμονα (πρώτη αιτία θανάτου στους άνδρες και δεύτερη αιτία θανάτου στις γυναίκες). Σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα το 80%-90% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα οφείλονται στο κάπνισμα. Επίσης στο κάπνισμα οφείλεται περίπου το 50% των περιπτώσεων καρκίνου της ουροδόχου κύστης (τέταρτη κατά σειρά αιτία θανάτου στους άνδρες) και το 30% περίπου των περιπτώσεων καρκίνου του παγκρέατος (τέταρτη αιτία θανάτου στις γυναίκες και έκτη αιτία θανάτου στους άνδρες), ενώ με την καπνιστική συνήθεια σχετίζονται και διάφορες άλλες μορφές καρκίνου. Άλλες μορφές καρκίνου που αντιπροσωπεύουν σημαντικό ποσοστό θνησιμότητας, είναι γνωστό ότι σχετίζονται με τις διατροφικές συνήθειες και την παχυσαρκία (όπως καρκίνος μαστού, καρκίνοι του πεπτικού συστήματος).
Ο καρκίνος του μαστού, που αντιπροσωπεύει την πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες μπορεί να διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο και να θεραπευθεί, με τον ετήσιο προσυμπτωματικό έλεγχο με μαστογραφία σε συνδυασμόκαι με άλλες διαγνωστικές μεθόδους, κάτι που συνιστάται από όλους τους επιστημονικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την πρόληψη του καρκίνου, για το σύνολο του γυναικείου πληθυσμού από την ηλικία των 40 ετών και μετά.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου, που αντιπροσωπεύει την τρίτη αιτία θανάτου και στα δύο φύλα μπορεί να διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο και να θεραπευθεί με την συστηματική εφαρμογή της κολονοσκόπησης (ανά πενταετία μετά την ηλικία των 50 ετών και στα δύο φύλα) και άλλων μεθόδων προσυμπτωματικού ελέγχου, κάτι που επίσης συνιστάται από όλους τους επιστημονικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την πρόληψη του καρκίνου. Επίσης άλλες μορφές καρκίνου που αντιπροσωπεύουν μικρότερα ποσοστά θνησιμότητας μπορούν να προληφθούν ή να διαγνωσθούνσε πρώιμο στάδιο και να θεραπευθούν, όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (με τη συστηματική εφαρμογή του Παπ-τεστ και τον εμβολιασμό των νέων γυναικών με το εμβόλιο κατά του ιού HPV, που προκαλεί τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου)

Ανάγκη λήψης μέτρων για μείωση των θανάτων
-Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης μπορούν να συνοψισθούν στα εξής:
-Οι κακοήθεις νεοπλασίες συνιστούν μείζων πρόβλημα δημόσιας υγείας για τον πληθυσμό της Κέρκυρας
-Η συνολική θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες στην Κέρκυρα βρίσκεται κοντά στα εθνικά επίπεδα
-Το συνολικό επιδημιολογικό προφίλ των κακοήθων νεοπλασιών είναι παρόμοιο στην Κέρκυρα και στο σύνολο της Ελλάδας (φύλο, ηλικία, εντόπιση)
-Φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε περιοχές, που χρήζουν διερεύνησης
-Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδεικνύουν τα σημαντικότερα μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν για τη μείωση της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες στην Κέρκυρα